Este
mes hace exactamente 100 años que murió el sacerdote Víctor de Grève. Se sabe
muy poco sobre él, pero después de una larga búsqueda podemos decir lo
siguiente. Nació el 12 de junio de 1866 en Bélgica y era hijo de Johannes
Antonius Leopold de Grève y Anna Catharina Plum. Se desconoce su lugar de
nacimiento. Según un artículo de “Woodstock Letters, Volume XL, numero 3” del 1
de octubre de 1911, el sacerdote de Grève habría sido alumno de Drongen (cerca
de Gante), pero esto no es correcto. No se encuentra nada en los registros de
población ni parroquiales de éste municipio. Tampoco hay rastro de él en los
archivos de los sacerdotes de la diócesis de Gante. Lo que sí sabemos es que
muy joven, Víctor de Grève, junto con sus padres, partió hacia Aquisgrán
(Alemania) porque allí nació su hermano José, el 19 de octubre de 1873.
Por
una carta del 13 de septiembre de 1887, firmada por Philipp Krementz, Arzobispo
de Colonia (Alemania), sabemos que Victor de Grève solicitó ese mismo año un
traslado de la Diócesis de Colonia a la Diócesis de San José. Esto se permitió
sin problema y también se redactó una carta de recomendación. En ese momento,
Bernardo Augusto Thiel, también de ascendencia alemana, era el segundo obispo
de Costa Rica.
Algunos alumnos del Colegio Pío
Latinoamericano el 11 de mayo de 1888 junto al Vicario de Puebla (México). Don
Víctor de Grève fue aquí alumno en aquella época, por lo que debió llevar el
típico uniforme: sotana negra, banda azul, vueltas azules y
el típico sombrero clerical de fieltro negro / Enkele studenten van het Pius
Latijns Amerikaans College op 11 mei 1888 samen met de vicaris van Puebla
(Mexico). Ook Victor de Grève was hier in die tijd een student en zal
dus ook het typische uniform gedragen hebben : zwarte soutane, blauwe sjerp, blauwe manchetten en de typische zwarte vilten kerkhoed
(foto: Gustavo Velarde, Museo de reliquias de monseñor Ramón Ibarra y González)
Desde
fines de 1876, también está en Costa Rica el obispo italiano Luis Bruschetti.
Era partidario de mejorar la formación de los sacerdotes en este país. A tal
fin, dejó una herencia de treinta mil liras al Colegio Pío Latinoamericano de
Roma. Este seminario fue fundado en 1858 para formar sacerdotes, bajo la
paternal supervisión del Papa, para la defensa y propagación de la fe católica
en América Latina. Con los réditos de la herencia del obispo Bruschetti, una
docena de jóvenes costarricenses se pudieron educar en aquel colegio. Don Víctor
de Grève y el alemán Guillermo Schaeffers (quien llegaría a ser párroco de la
parroquia de San Joaquín de Heredia en Costa Rica en 1890) también pudieron
aprovechar esta oportunidad. Don Víctor fue estudiante del Colegio Pío
Latinoamericano desde el 11 de abril de 1886 hasta el 19 de junio de 1892 y fue
ordenado sacerdote el 28 de marzo de 1891 en la Iglesia de San Juan de Letrán.
Piazza San Giovanni in
Laterano (foto : sitio web/website www.delcampe.net)
En
noviembre de 1892, Víctor de Grève llega a Costa Rica, en un momento en que el
Partido Unión Católica ya estaba cobrando impulso. Fundado bajo la inspiración
del obispo Thiel, este partido político fue una respuesta a las Leyes de
Reforma Liberal de la década de 1880, con el objetivo de revertir la tendencia
del liberalismo y el anticlericalismo. El obispo Thiel también quería con este
partido asegurar que los principios de la encíclica Rerum Novarum se aplicaran
en Costa Rica y que el gobierno tomara medidas en favor de los muchos
trabajadores mal pagados por los terratenientes. Don Víctor de Grève estaba a
favor de estas ideas y, por lo tanto, era simpatizante pero no miembro de este
partido.
Durante
las elecciones presidenciales de 1894, José Gregorio Trejos Gutiérrez era el
candidato del Partido Unión Católica, pero el fraude electoral organizado por
el gobierno del presidente José Joaquín Rodríguez Zeledón permitió que su yerno
y también ministro de Guerra, Rafael Yglesias Castro, ganara las elecciones y se
convirtiera en el nuevo presidente. En respuesta, estallaron disturbios en
Grecia y sus alrededores, organizados por algunos sacerdotes. El gobierno
rápidamente controló estos disturbios y poco después, se indultó menos al padre
José Victoriano Mayorga de Grecia, quien estuvo preso en Nicoya y don Víctor de
Grève quien tuvo que salir del país.
No
está claro si Victor de Grève abandonó efectivamente el país y, de ser así, por
cuánto tiempo. El caso es que tenía un doctorado en teología y trabajó durante
años para la diócesis de San José. Fue profesor en el seminario menor de San
José y también editó algunos periódicos católicos: el semanario “El Eco
Católico” (1893), el semanario “El Adalid Católico” (1895-1896) y la revista
mensual “El Mensajero del Clero” (1898-1901). También fue director de la
“Juventud Cristiana” y párroco de la parroquia de San Juan Bautista (en el
cantón de Tibás, provincia de San José) de 1897 a 1901.
La iglesia / De kerk San
Juan de Tibás
En
la madrugada del 24 de septiembre de 1897 (otras fuentes señalan el 26 de
septiembre de 1897), esta parroquia fue sacudida por un fuerte incendio que
destruyó, entre otras cosas, el altar mayor, la imagen del santo patrono (confeccionado
en Guatemala) , el púlpito, la pila bautismal, el órgano y destruyó también la
custodia de oro. La pérdida total se estimó en más de cien mil pesos, que era
mucho dinero en ese momento. El cura de Grève dispuso la restauración del
templo con la ayuda de los habitantes de San Juan y de los pueblos vecinos. En
la fachada del templo había escrito en latín: “Incendio destructa A.D.
MDCCCXCVII Cultui redita A.D. MDCCCXCIX” (Destruída por un incendio en el Año
del Señor de 1897. Dedicada otra vez al culto en el Año del Señor de 1899). Esta
inscripción ha desaparecido con el pasar del tiempo.
Con motivo del
centenario de la iglesia de San Juan de Tibás, se colocó en la entrada una
placa con algunas fechas históricas. En el punto 2 se mencionan, don Victor
de Grève y el incendio de la iglesia / Naar aanleiding van het honderdjarig
bestaan van de kerk San Juan de Tibás werd aan de ingang een plaat bevestigd
met daarop enkele historische data. Onder punt 2 wordt Victor de Grève en de
brand van de kerk vermeld.
En
1901, Víctor de Grève se trasladó a Guatemala. No está claro si se fue por su
propia voluntad o se vio obligado a irse de Costa Rica. Llegó a ser sacerdote
de la Iglesia de San Antonio de Padua en Retalhuleu, un pequeño pueblo en el
extremo suroeste de Guatemala. Allí se enfrentó nuevamente a una iglesia
destruida, esta vez no por el fuego sino por la erupción del volcán Santa María
en octubre de 1902. La reconstrucción de la iglesia tomó varios años.
La iglesia/De kerk San
Antonio de Padua (foto : Rudy Cano Lemus)
Poco
se sabe de su paso por Guatemala, solo se ha encontrado esta anécdota. En 1911,
Víctor de Grève recibió del señor Otto Pemueller un gran reloj de cuatro carátulas,
encargado especialmente en Alemania, para instalarlo en el templo de la Iglesia
de San Antonio. Como este reloj resultó demasiado grande, don Víctor se lo
entregó al coronel Ubico para que lo colgara en la torre del palacio
departamental de Retalhuleu.
Mientras
tanto, aumentaban las tensiones entre los líderes eclesiásticos y el gobierno
liberal del general José María Orellana, quien perseguía al clero porque creía
que los párrocos hacían propaganda contra el gobierno. El 25 de abril de 1922,
el sacerdote de Grève fue cobardemente asesinado y murió mártir. Su compatriota
Peter Buissink lo sucedió como sacerdote de la iglesia de San Antonio de Padua,
pero no mucho después se mudó a Santa Ana en El Salvador.
Deze maand is het precies 100 jaar geleden dat
priester Victor de Grève om het leven kwam. Over hem is zeer weinig bekend maar
na een lange zoektocht kunnen we toch het volgende over hem vertellen. Hij werd
geboren op 12 juni 1866 in België en was de zoon van Johannes Antonius Leopold de Grève en Anna Catharina
Plum. Zijn geboorteplaats is onbekend. Volgens een artikel in “Woodstock
Letters, Volume XL, nummer 3” van 1 oktober 1911 zou priester de Grève een
alumnus geweest zijn van Drongen (bij Gent) maar dit klopt niet. In de
bevolkings- of parochieregisters van deze gemeente is niets terug te vinden.
Ook in de bestanden van de priesters van het bisdom Gent ontbreekt elk spoor
van hem. Wat we wel weten is dat Victor de Grève op zeer jonge leeftijd, samen
met zijn ouders, naar Aken (Duitsland) is vertrokken want daar werd zijn broer
Joseph geboren op 19 oktober 1873.
Uit een brief van 13 september 1887, ondertekend
door Philipp Krementz, de aartsbisschop van Keulen (Duitsland), vernemen we dat
Victor de Grève datzelfde jaar een overplaatsing heeft gevraagd van het bisdom
Keulen naar het bisdom San José. Dit werd zonder probleem toegestaan en een
aanbevelingsbrief werd eveneens opgemaakt. Op dat moment was Bernardo Augusto
Thiel, eveneens van Duitse afkomst, de tweede bisschop van Costa Rica.
Het Pius Latijns Amerikaans College op het einde van de bouw in 1887 / El
Colegio Pio Latino Americano estuvo cerca del final de la construcción en 1887 (foto
: website/sitio web www.rerumromanarum.com)
Enkele studenten lezen de brevieren op het terras van het Pius
Latijns-Amerikaans College / Unos alumnos leen los breviarios en la terraza del
Colegio Pío Latinoamericano (foto : Santiago Francisco)
Sinds eind 1876 was ook de Italiaanse bisschop Luis
Bruschetti in Costa Rica. Hij was een voorstander van een verbetering van de
opleiding van de priesters in dit land. Voor dit doel liet hij een erfenis van
dertigduizend lire na aan het Pius Latijns-Amerikaans College in Rome. Dit
seminarie werd in 1858 opgericht om, onder het vaderlijk toezicht van de paus,
priesters op te leiden voor de verdediging en verspreiding van het Katholieke
geloof in Latijns-Amerika. Met de opbrengst
van de erfenis van bisschop Bruschetti konden in dit college een twaalftal
jonge Costa Ricanen opgeleid worden. Ook Victor de Grève en de Duitser
Guillermo Schaeffers (die in 1890 priester zou worden van de parochie van San
Joaquin de Heredia in Costa Rica) konden van deze mogelijkheid gebruik maken.
Victor was student aan het Pius Latijns-Amerikaans College van 11 april 1886 tot en met 19 juni
1892 en werd priester gewijd op 28 maart 1891 in de kerk van Sint-Jan van
Lateranen.
Basilica di San
Giovanni Laterano (foto : sitio web/website www.delcampe.net)
In november 1892 arriveerde Victor de Grève in
Costa Rica, op een moment dat de Katholieke Unie Partij reeds opgang aan het
maken was. Deze politieke partij, opgericht onder inspiratie van bisschop
Thiel, was een reactie op de Liberale Reformatie Wetten van de jaren 1880, met
als doel de trend van het liberalisme en anticlericalisme te doen keren.
Bisschop Thiel wou met deze partij ook bekomen dat de principes van de
encycliek Rerum Novarum zouden toegepast worden in Costa Rica en dat de
regering actie zou ondernemen ten voordele van de vele arbeiders die door de
landeigenaars onderbetaald werden. Victor de Grève was wel voor deze ideeën te
vinden en hij was dan ook een sympathisant maar geen lid van deze partij.
Tijdens de presidentsverkiezingen van 1894 was José
Gregorio Trejos Gutiérrez de kandidaat van de Katholieke Unie Partij, maar door
verkiezingsfraude, georganiseerd door de regering van president José Joaquín
Rodríguez Zeledón kon diens schoonzoon en tevens minister van Oorlog, Rafael
Yglesias Castro, de verkiezingen winnen en de nieuwe president worden. Als reactie
hierop braken er rellen uit in Grecia en omstreken, georganiseerd door enkele
priesters. De regering kreeg deze rellen snel onder controle en niet veel later verleende de president
gratie aan alle onruststokers, op twee na. De pastoor van Grecia, José Victoriano Mayorga,
die in Nicoya werd opgesloten en Victor de Grève die het land moest verlaten.
Het is niet duidelijk of Victor de Grève nu effectief
het land heeft verlaten, en zo ja, voor hoe lang. Feit is wel dat hij doctor
was in de theologie en jaren heeft gewerkt voor het bisdom van San José. Hij was
professor aan het klein seminarie in San José en hij gaf ook enkele katholieke
bladen uit : het weekblad “El Eco Católico” (De Katholieke Echo - 1893), het
weekblad “El Adalid Católico” (De Katholieke Kampioen - 1895-1896) en het
maandblad “El Mensajero del Clero” (De Boodschapper van de Clerus - 1898-1901). Hij was ook directeur van de “Juventud
cristiana” (de Christelijke Jeugd) en priester van de parochie van San Juan
Bautista (Sint-Johannes de Doper in het kanton Tibás, provincie San José) van
1897 tot 1901.
Deze parochiekerk werd in de vroege ochtend van 24
september 1897 (andere bronnen vermelden 26 september 1897) opgeschrikt door
een hevige brand die onder andere het hoofdaltaar, het beeld van de patroonheilige
(gemaakt in Guatemala), de preekstoel, het doopvont, het orgel en de gouden
monstrans vernielde. Het totale verlies
werd geschat op honderd duizend peso, wat heel veel geld was in die tijd.
Priester de Grève zorgde ervoor dat de tempel, met de hulp van de inwoners van
San Juan en van de naburige dorpen, gerestaureerd kon worden. Hij liet op de
gevel van de tempel in het Latijn schrijven : “Incendio destructa A.D.
MDCCCXCVII Cultui redita A.D. MDCCCXCIX (vernietigd door het vuur in het jaar
van de Heer 1897. Opnieuw gewijd aan de cultus in het jaar van de Heer 1899). Deze
inscriptie is reeds geruime tijd verdwenen.
In 1901 trok Victor de Grève naar Guatemala. Het is
niet duidelijk of hij uit vrije wil vertrok of hij verplicht werd om Costa Rica
te verlaten. Hij werd priester van de kerk San Antonio de Padua (Sint Antonius
van Padua) in Retalhuleu, een kleine stad in het uiterste zuidwesten van
Guatemala. Daar werd hij opnieuw geconfronteerd met een vernielde kerk, deze
keer niet door een brand maar wel door de uitbarsting van de vulkaan Santa
María in oktober 1902. De heropbouw van de kerk nam verscheidene jaren in
beslag.
De kerk/La iglesia San
Antonio de Padua (foto : sitio
web/website https://mapio.net)
Over zijn tijd in Guatemala is weinig bekend,
alleen deze anekdote werd teruggevonden. In 1911 kreeg Victor de Grève van de
heer Otto Pemueller een grote klok met vier wijzerplaten, speciaal besteld in
Duitsland, en die bestemd was voor de tempel van de kerk San Antonio. Omdat
deze klok te groot bleek te zijn, gaf Victor ze aan kolonel Ubico om deze in de
toren te hangen van het departementale paleis van Retalhuleu.
Intussen liepen de spanningen heel hoog op tussen
de kerkelijke leiders en de liberale regering van generaal José María Orellana
die de geestelijkheid vervolgde omdat hij van mening was dat de
parochiepriesters propaganda voerden tegen de regering. Op 25 april 1922 werd
priester de Grève op een laffe manier vermoord en stierf als een martelaar. Zijn
landgenoot Peter Buissink volgde hem op als priester van de kerk San Antonio de
Padua maar die trok niet veel later naar Santa Ana in El Salvador.
Op de overlijdensakte van Victor de Grève zijn enkele woorden zwart
gemaakt. Van de doodsoorzaak is alleen nog “en hartaanval” te lezen / En el
certificado de defunción de Victor de Grève, se han borrado algunas palabras. Solo se puede leer "y derrame cerebral" como causa de la muerte (Registros
civiles/Registers burgerlijke stand, Guatemala, Retalhuleu, número de
certificado/certificaatnummer 166, número de página/paginanummer 425, número de
registro/registernummer 821)
Bronnen/Fuentes:
La
participación político-partidista de la iglesia … Esteban Sánchez Solano
Archivo
Histórico Arquidiocesano de San José, Pablo Durand Baquerizo
Archivo
Eclesiástico, Archivo Histórico Arquidiocesano de San José, Manuel Cartín
Contreras
Archief Vlaamse Jezuïeten, Jo Luyten
Kerknet, Geert Lesage
Archief Bisdom Gent, Ludo Collin, Olivier Adins
Universiteitsmuseum Gent, Freddy Mortier, Koen
Verstraeten
Universiteitsarchief KUL, Sarah Ons
KADOC, Patricia Quaghebeur
Missio Copal, Carla Ghekière
Archief Aartsbisdom Mechelen-Brussel, Gerrit Vanden
Bosch
Heemkundige
Kring Dronghine, Willy Herteleer
Archivo
Histórico Arquidiocesano de Guatemala, Alejandro Conde
Archivo
del Colegio Pio Latino Americano, Gilberto Freire
Historisches Archiv des Erzbistums Köln, Josef van Elten
Stadtarchiv Aachen, Astrid Greven, Brigitte
Driessen
Archiv
Universität Bonn, Friederike Heß
Pagina
de Facebook : Hoy en la historia de Guatemala
Sacerdotes
diocesanos y religiosos en Costa Rica:1800-2015, Oscar Lobo Oconitrillo
Woodstock Letters, Volume XL, Number 3, 1 October
1911 (Jesuit Online Library)
Historía
de la influencia extranjera en el desenvolvimiento educacional y científico de Costa
Rica, Luís Felípe González
El
proceso electoral y el Poder Ejecutivo en Costa Rica, Clotilde Obregón Quesada
Los
partidos Políticos en Costa Rica, Orlando Salazar Mora, Jorge Mario Salazar
Mora
Historical
Dictionary of Costa Rica, David Diaz-Arias, Ronny Viales Hurtado, Juan José
Marin Hernández
The
Catholic Church and Politics in Nicaragua and Costa Rica, Philip J. Williams
La
participación del clero costarricense en las campañas políticas de 1889 y 1894,
Edgar Solano Muñoz
www.monografias.com
www.familysearch.org
Artikels
uit de kranten/Artículos de los periódicos : La Union Catolica, 14/06/1893; La
Gaceta, 24/10/1897; Diario de Costa Rica, 05/05/1922; La Libre Belgique
27/04/1926; De Gentenaar, 28/04/1926; L’Ouest-Eclair
26/05/1926; Impossible era salvar el templo, La Nación 25/09/2011.
