Erfgoed dag met de familie Calderón / Día del Patrimonio con la familia Calderón.

 

Sinds 2001 wordt in Vlaanderen en Brussel elk jaar, op de eerste zondag na de paasvakantie, de Erfgoed dag georganiseerd door FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. Op deze dag stellen honderden musea, archieven, erfgoedbibliotheken, heemkundige kringen en talloze andere organisaties het roerend en immaterieel cultureel erfgoed centraal.  Dit jaar werden alle activiteiten gegroepeerd rond het thema “Thuis”.

Het Stadsarchief van Leuven organiseerde de expo “Thuiszoekers in Leuven”. Al vanaf de middeleeuwen komen mensen van over de hele wereld naar Leuven op zoek naar een thuis. Vanaf 1830 werd er van hen een zogenaamd “vreemdelingendossier” opgemaakt. Uit deze dossiers werden door het Stadsarchief voor de Erfgoed dag verschillende beklijvende verhalen belicht, waaronder dat van de Costa Ricaanse familie Calderón. 

Niettegenstaande Rafael Calderón Muñoz reeds verscheidene jaren in Leuven verbleef, liet hij zich pas in maart 1895 inschrijven in het bevolkingsregister, en dit nadat hij had vernomen dat de inschrijving een verplichting was. Hij studeerde van 1890 tot 1896 aan de faculteit wetenschappen van de KUL (Katholieke Universiteit Leuven) en behaalde de titel van doctor in de geneeskunde, chirurgie en verloskunde. Kort na zijn studies keerde hij terug naar Costa Rica waar hij als medicus en als politicus zeer succesvol werd. 

In maart 1920 liet Rafael Calderón Muñoz zich opnieuw inschrijven in het bevolkingsregister van Leuven, deze keer samen met zijn vrouw en drie kinderen.  Het gezin zou echter niet lang in Leuven blijven. Alleen de oudste zoon, Rafael (Calderón Guardia), bleef in België om, net als zijn vader, te gaan studeren aan de faculteit wetenschappen van de KUL. Uiteindelijk zou hij de titel van doctor in de geneeskunde in 1926 behalen aan de VUB (Vrije Universiteit Brussel). Na zijn huwelijk in 1927 met de Antwerpse Yvonne Clays Spoelders trokken beiden nar Costa Rica waar Rafael het in 1940 zelfs tot president schopte.

Over het tweede verblijf van Rafael Calderón Muñoz in Leuven (tussen 1919-1922) werd er vorig jaar, op initiatief van stadsarchivaris Marika Ceunen, een reportage gemaakt. Deze werd op de Erfgoed dag afgespeeld maar kan ook nog steeds bekeken worden op de website van de stad Leuven met de volgende link :

https://leuven.be/docureeks-voor-eeuwig-en-altijd#aflevering-1-de-vreemdelingendossiers-1. 

De reportage is in het Nederlands en bevat een interview in het Engels met María del Rosario Calderón Fournier, dochter uit het tweede huwelijk van dokter Calderón Guardia.

Desde el 2001, FARO (Centro Flamenco de Apoyo al Patrimonio Cultural) organiza cada año el “Día del Patrimonio” en Flandes y Bruselas. En este día, cientos de museos, archivos, bibliotecas patrimoniales, círculos históricos y muchas otras organizaciones se centran en el patrimonio cultural mueble e inmaterial. Este año todas las actividades se agruparon en torno al tema “Hogar”.

Los Archivos Municipales de Lovaina organizaron la exposición “Buscadores de hogar en Lovaina”. Desde la Edad Media, personas de todo el mundo vienen a Lovaina en busca de un hogar. A partir de 1830 se les incorporó en un llamado “expediente extranjero”. A partir de estos archivos, el Archivo de la Ciudad destacó varias historias convincentes para el Día del Patrimonio, incluída la familia costarricense Calderón.

Aunque don Rafael Calderón Muñoz ya vivía en Lovaina desde hacía varios años, no se inscribió en el padrón de población hasta marzo de 1895, después de enterarse de que la inscripción era obligatoria. Estudió en la facultad de ciencias de la UCL (Universidad Católica de Lovaina) de 1890 a 1896 y obtuvo el título de doctor en medicina, cirugía y obstetricia. Poco después de terminar sus estudios regresó a Costa Rica, donde tuvo mucho éxito como médico y político.

En marzo de 1920 don Rafael Calderón Muñoz volvió a inscribirse en el padrón de Lovaina, esta vez junto a su esposa y sus tres hijos. Sin embargo, la familia no se quedaría mucho tiempo en Lovaina. Sólo el hijo mayor, don Rafael (Calderón Guardia), se quedó en Bélgica para estudiar, como su padre, en la facultad de ciencias de la UCL. Finalmente obtendría el título de Doctor en Medicina en 1926 por la ULB (Universidad Libre de Bruselas). Tras su matrimonio en 1927 con la amberina doña Yvonne Clays Spoelders, ambos se trasladaron a Costa Rica, donde don Rafael incluso llegó a ser presidente en 1940.

El año pasado, por iniciativa de la archivista municipal doña Marika Ceunen, se realizó un informe sobre la segunda estancia de don Rafael Calderón Muñoz en Lovaina (entre 1919 y 1922). Ese video se mostró el Día del Patrimonio y aún puede verse en el sitio web de la ciudad de Lovaina con el siguiente enlace:

https://leuven.be/docureeks-voor-eeuwig-en-altijd#aflevering-1-de-vreemdelingendossiers-1

El reportaje está en neerlandés y contiene una entrevista en inglés a doña María del Rosario Calderón Fournier, hija del segundo matrimonio del doctor Calderón Guardia.

Bronnen/Fuentes :

Website van/Sitio web de FARO

Vreemdelingendossiers, Stadsarchief Leuven met speciale dank aan archivaris Marika Ceunen / Expediente extranjero, Archivos de la ciudad de Lovaina con un agradecimiento especial a la archivista doña Marika Ceunen.

Programmaboek Erfgoed dag Leuven / Libro de programas Día del Patrimonio de Lovaina.

El viejo de Monte / De oude man van Monte

 

Desde 2012, cada 11 de abril se celebra el Día del Costarricense en el Exterior. Este día le recuerda a los Costarricenses la importancia de mantener vivos sus valores y tradiciones, dondequiera que estén. Este día resalta los aportes sociales, culturales y económicos de los costarricenses en su país de residencia. Para ellos es también un vínculo emocional que los une en todo el mundo y fortalece su sentido de identidad y pertenencia.

Según los últimos datos publicados por Naciones Unidas, 150.241 costarricenses viven en el extranjero, de los cuales alrededor del 65% vive en los Estados Unidos. Existen aproximadamente 349 costarricenses registrados oficialmente en Bélgica.

El pasado sábado se llevó a cabo en Geraardsbergen (provincia de Flandes Oriental, Grammont en francés) la celebración del “Día de los costarricenses en Bélgica”. Esta ciudad ha tenido una relación amistosa con Costa Rica desde hace varios años, debido en parte a la presencia de su querida “Virgen de los Ángeles” en la Iglesia de San Bartolomé. Para enfatizar aún más este vínculo de amistad, la señora Eliana Villalobos Cárdenas, embajadora de Costa Rica, en nombre de su embajada, donó el traje número 358 al Manneken-Pis más antiguo de Bélgica, según informó el concejo municipal. 

La celebración inició con unas palabras de bienvenida de la Hermandad de los “Geraardsbergs Manneken-Pis” y de la alcaldesa Ann Panis. De ella aprendimos los tres motivos para visitar Geraardsbergen: el “mattentaart” (una especialidad local), la muralla (una pendiente conocida por el ciclismo) y el Manneken-Pis. Luego tomó la palabra la señora embajadora y nos dio más información sobre el nuevo traje, denominado “Viejo de Monte”, compuesto por dos partes esenciales. 

La máscara, creada por el costarricense Minor Arias Uva, representa una criatura que protege a los animales de las selvas y bosques. Según las leyendas nativas, el “Viejo del Monte” ataca a todos los cazadores que no han obtenido el permiso del espíritu protector de la montaña, para cazar. 

La máscara, creada por señor Minor Arias Uva, y donada al Manneken-Pis, coincidentemente en el año en que Bélgica celebra a James Ensor, un artista belga cuya marca registrada son las máscaras / Het masker, gecreëerd door Minor Arias Uva, en geschonken aan Manneken-Pis, toevallig in het jaar dat België James Ensor viert, een Belgisch kunstenaar wiens handelsmerk maskers zijn.

La túnica, llamada “la segunda piel”, está inspirada en los bosques y la naturaleza de la región Brunca (provincia de Puntarenas) donde creció la artista Marcia Salas. Es una tela estampada a mano, con motivos florales y de pájaros, inspirada en un país que tiene la mayor biodiversidad del mundo por unidad de superficie. 

Doña Marcia Salas (foto : su pagina de Facebook, haar Facebook pagina)

Al final de la celebración, se aceptaron nuevos oficiales en la Hermandad del Manneken-Pis. Primero la embajadora Eliana Villalobos y luego el padrino Jorge Moya y la madrina Mónica Chamberlain quienes reemplazaron a los artistas ausentes. 

La donación de este traje simbólico, es una combinación de la cultura indígena costarricense y su íntima relación con la naturaleza y las criaturas que la habitan y simboliza la conexión entre dos mundos aparentemente distantes. Fue un placer para nosotros disfrutar de este momento tan especial de amistad entre ambas comunidades.

 

Amistad entre dos comunidades / Vriendschap tussen twee gemeenschappen

Sinds 2012 wordt elk jaar op 11 april de dag van de Costa Ricanen in het buitenland gevierd. Deze dag herinnert hen eraan hoe belangrijk het is om hun waarden en tradities in leven te houden, waar ze zich ook bevinden. Op deze dag worden de sociale, culturele en economische bijdragen van de Costa Ricanen in het desbetreffende land van verblijf belicht. Het is voor hen tevens een emotionele band die hen over de gehele wereld verenigt en hun gevoel van identiteit en verbondenheid versterkt.

Volgens de laatste gegevens gepubliceerd door de Verenigde Naties leven er 150.241 Costa Ricanen in het buitenland waarvan zo’n 65 % in de Verenigde Staten. In België zijn ongeveer 349 officieel geregistreerde Costa Ricanen.

Vorige zaterdag ging de viering van “de dag van de Costa Ricanen in België” door in Geraardsbergen (provincie Oost-Vlaanderen). Deze stad heeft reeds verscheidene jaren een vriendschappelijke band met Costa Rica mede door de aanwezigheid van zijn geliefde “Maagd van de Engelen” (de patroonheilige van het land) in de Sint-Bartholomeuskerk. Om die vriendschapsband nog meer in de verf te zetten werd door mevrouw Eliana Villalobos Cárdenas, ambassadrice van Costa Rica, namens haar ambassade, kostuum nummer 358 geschonken aan het volgens het gemeentebestuur oudste Manneken-Pis van België.  

  

De viering werd geopend met een verwelkomingswoord door het Broederschap van het Geraardsbergs Manneken-Pis en door burgemeester Ann Panis. Van haar vernamen we de 3 redenen om Geraardsbergen te komen bezoeken : de mattentaart (een plaatselijke specialiteit), de “Muur” (een helling bekend uit het wielrennen) en Manneken-Pis. Vervolgens nam mevrouw de ambassadrice het woord en gaf ons meer informatie over het nieuwe kostuum, genaamd de “Oude man van Monte”, bestaande uit twee essentiële onderdelen. 

Het masker, gemaakt door de Costa Ricaan Minor Arias Uva, vertegenwoordigt een wezen dat dieren beschermt uit jungle en bossen. Volgens inheemse legendes valt de “Oude man van Monte” alle jagers aan die geen toestemming voor de jacht bekomen hebben van de beschermende geest van de berg.

Minor Arias Uva, maskermaker uit Cartago/don Minor Arias Uva, mascarero vecino de Cartago (foto : Diario Extra)

De tuniek, “de tweede huid” genaamd, is geïnspireerd op de bossen en de natuur van de Brunca-regio (provincie Puntarenas) waar kunstenares Marcia Salas opgroeide. Het is een met de hand bedrukte stof, met bloemen- en vogelmotieven, bezield door een land dat per oppervlakte-eenheid de hoogste biodiversiteit ter wereld heeft. 

Op het einde van de viering werden nieuwe gezellen en gezellinnen opgenomen in de Broederschap van Manneken-Pis. Vooreerst ambassadrice Eliana Villalobos en vervolgens peter Jorge Moya en meter Mónica Chamberlain die de afwezige kunstenaars vervingen.

Medaillon van het broederschap / Medallón de la Hermandad

De schenking van dit symbolische kostuum, een combinatie van de Costa Ricaanse inheemse cultuur en haar intieme relatie met de natuur en de wezens die deze bewonen, symboliseert de verbinding tussen twee schijnbaar verre werelden.  Het was ons een genoegen om te genieten van dit speciale moment van vriendschap tussen beide gemeenschappen.

 

Bronnen/Fuentes :

Facebook pagina Broederschap van het Geraardsbergs Manneken-Pis / Página de Facebook Hermandad del Manneken-Pis de Geraardsbergen

Toespraak van de ambassadrice / Discurso de la embajadora

Celebrando la Identidad, Milena A. Solís Chavarría, Columna en Delfino