El
próximo sábado, numerosos costarricenses residentes en Bélgica se reunirán para
celebrar el 203 aniversario de la independencia de su país. Esta celebración
tiene lugar en el centro comunitario “de Chant d'Oiseau” en Sint-Pieters-Woluwe, un
municipio cercano a Bruselas. La capital de Bélgica fue escenario de una conmemoración
memorable del 108 aniversario de la independencia de Costa Rica hace 95 años.
El
15 de septiembre de 1929, alrededor de cuarenta personas se reunieron a las
cuatro de la tarde en una sala del “Hotel Scheers”, ubicado en la calle “Kruidentuinlaan”.
Todos vestían de manera impecable: los hombres con corbata o corbatin y las
mujeres con sombrero, acorde a la etiqueta de la época. La celebración fue
organizada por el “Club Costa Rica” fundado ese mismo año por estudiantes
costarricenses.
El
evento inició con la entonación de los himnos nacionales de Costa Rica y
Bélgica, interpretados por Alfredo Alfaro e Ivonne Fallas, hija del médico
Sergio Fallas Badilla y su esposa belga Irma Van Dyck, respectivamente. Luego, siguió
un discurso de Miguel Ángel Camacho, presidente del “Club Costa Rica”, y un
recitado a cargo de Alicia Fallas. Posteriormente, se ofreció un discurso del
Prosecretario Rodrígo Gómez, seguido de dos recitados de Gonzalo Vargas y
Manuel A. Benavides, intercalados con algunos intermezzos musicales.
(foto: colección/collectie Victor Valembois)
De
los 43 estudiantes costarricenses de ese año (el mayor número jamás
registrado), una treintena asistieron a la celebración. La mayoría estudiaba
medicina en la ULB (Universidad Libre de Bruselas), gracias a un sistema de
becas gestionado por el marqués Manuel de Peralta y muchos se graduarían años
después. Entre los presentes se encontraban Carlos Mena (oftalmólogo), Carlos
de Céspedes (radiólogo), Gonzalo Vargas (anestesiólogo), Jorge de Mezerville
(cirujano), Enrique Aguilar Alfaro (cirujano), Carlos Manuel Trejos (cirujano),
Arturo Sancho (ingeniero civil) y Marco Tulio Salazar (sociólogo/pedagogo).
Carlos Mena Ugalde
(Foto:La Tribuna, 11/08/1935) * Carlos de Céspedes (Foto:La Prensa Libre,
03/07/1936)
A
la solemne ocasión también fueron invitados varios amigos, entre ellos el cónsul
de Costa Rica en Bélgica, August-Jules Schenck. Nacido en Amberes, donde su
padre, originario del estado alemán de Hessen, era comerciante, conoció a su
esposa Maria Huybrechts. El Sr. Schenck fue nombrado cónsul el 7 de junio de
1924 y era muy querido por los estudiantes por su trato cordial y el interés
que mostraba por sus problemas. Aunque entendía razonablemente bien el español,
no lo hablaba y se comunicaba con los estudiantes en francés. Continuó en su
cargo hasta 1941 y fue recompensado con el título de Cónsul General Honorario.
Entre
los invitados también se encontraba el profesor Octave Coquelet, quien estudió
en la ULB desde 1918 y obtuvo su doctorado en medicina con la máxima distinción
en 1923. Inició su carrera como cirujano en hospitales universitarios en 1926 y
obtuvo el doctorado especial en ciencias quirúrgicas en 1929. Realizó un
trabajo pionero en el campo de las supuraciones broncopulmonares y su
tratamiento, lo que lo convirtió en el interlocutor ideal para los estudiantes
de medicina. También asistieron la señora Coquelet (Paule Turpin) y su hermana
Marie.
Además,
fueron invitados compañeros de otros países de Centro y Sudamérica: tres de
Colombia, dos de Argentina, uno de Uruguay y uno de Nicaragua. Pudimos
recopilar información sobre algunos de ellos.
Ese
día fue una doble celebración para el nicaragüense Terencio Sanabria, ya que su
país también celebra su fiesta nacional el 15 de septiembre. Estudió en la ULB
desde 1924 y obtuvo el título de doctor en medicina con gran distinción (título
científico) en 1931. En 1937, añadió el doctorado en medicina (diploma
jurídico).
El
colombiano Manuel Arias estudió en la ULB en 1928-1929 y se doctoró en medicina
con honores en 1933. Un año más tarde, completó otro curso de formación
quirúrgica.
Las
hermanas Marcela y Hebe Sorojovich de Pompeo, nacidas en Argentina, también
llevaban varios años estudiando en Bélgica. Su padre, el ingeniero Gustavo
Sorojovich, era gerente del departamento latinoamericano de la compañía alemana
AEG (Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft / Compañía General de Electricidad).
Se encontraba en Costa Rica desde 1927 liderando el proyecto de electrificación
del ferrocarril San José-Pacífico. Las hermanas Sorojovich viajaron a Costa
Rica en febrero de 1930 y permanecieron con sus padres hasta octubre del mismo
año. Posteriormente, su padre Gustavo viajó vía Alemania a Rumania (su país de
nacimiento) para la construcción de una central eléctrica por encargo de AEG,
mientras que su madre Silvia y ellas viajaron a Argentina vía Amberes en el
barco Jamaica.
Existe
una fotografía de la memorable celebración del Día Nacional el 15 de septiembre
de 1929. Fue prestada por Agustín
Fallas, hermano menor de las hermanas Alicia y Daisy, presentes en dicha
ceremonia, al profesor Víctor Valembois (doctor en filología española) quien la
publicó en su libro “Costa Rica y Bélgica, 150 años”. No se sabe quién tomó la
foto. Hemos intentado identificar a las personas en la imagen con la ayuda del mencionado libro, una
publicación de la misma foto en el Diario de Costa Rica del 8 de noviembre de
1929 y fotografías de los estudiantes en varios periódicos. Aunque hemos podido
identificar a la mayoría, aún quedan algunas preguntas sin resolver (ver foto debajo del texto en neerlandés). Sin duda, fue
una celebración nacional memorable.
Hotel Scheers (foto website/sitio web Delcampe)
Volgende week zaterdag komen heel wat Costa
Ricanen, die in België wonen, bijeen om de 203de verjaardag te
vieren van de onafhankelijkheid van hun land. Deze viering gaat door in het
gemeenschapscentrum van Vogelzang te Sint-Pieters-Woluwe, een gemeente dichtbij
Brussel. In deze hoofdstad van België vond 95 jaar geleden een memorabele viering
plaats van de 108ste verjaardag van de Costa Ricaanse
onafhankelijkheid. Op 15 september 1929 kwamen toen een veertigtal personen om
4 uur in de namiddag samen in een kamer van hotel Scheers, gelegen in de
Kruidentuinlaan. Allemaal onberispelijk gekleed; de mannen met strikjes, de
vrouwen met hoeden, zoals dat overeenkwam met de etiquette van die tijd. De
viering was een organisatie van de in datzelfde jaar door Costa Ricaanse
studenten opgerichte “Club Costa Rica”.
De bijeenkomst begon met het zingen van de
nationale hymnes van Costa Rica en België, door respectievelijk Alfredo Alfaro
en Ivonne Fallas, dochter van dokter Sergio Fallas Badilla en zijn Belgische
echtgenote Irma Van Dyck. Vervolgens was er een toespraak van Miguel Ángel
Camacho, voorzitter van de “Club Costa Rica”, en een recitatie van Alicia
Fallas. Daarna volgden nog een toespraak van pro-secretaris Rodrígo Gómez en
twee recitaties van Gonzalo Vargas en Manuel A. Benavides, afgewisseld met
enkele muzikale intermezzo’s.
Van de in dat jaar in totaal 43 Costa Ricaanse
studenten (het grootste aantal ooit) waren er een dertigtal aanwezig op de
viering. Bijna allemaal studeerden ze geneeskunde aan de VUB (Vrije
Universiteit Brussel), dankzij een intelligent beurzensysteem van het Congres,
beheerd door de markies Manuel de Peralta. De meesten zouden jaren later ook
afstuderen. Onder de aanwezigen onder andere Carlos Mena (oogarts), Carlos de
Céspedes (radioloog), Gonzalo Vargas (anestesist), Jorge de Mezerville
(chirurg), Enrique Aguilar Alfaro (chirurg), Carlos Manuel Trejos (chirurg), Arturo
Sancho (burgerlijk ingenieur) en Marco Tulio Salazar (socioloog/pedagoog).
Enrique Aguilar Alfaro
(Foto:LaTribuna, 27/2/1935) * Marco Tulio Salazar (Foto:La Tribuna,
09/02/1935)
Manuel Barahona Suñol
in/en 1927 (Foto:La Prensa Libre, 17/07/1935) * Luis Hurtado V. (Foto:La
Tribuna, 12/07/1932)
Arturo Blanco Solís
(Foto:La Tribuna, 21/10/1932) * Odilón Brenes Gutierrez (Foto:La
Prensa Libre, 18/09/1942)
Voor de plechtige gelegenheid waren ook
verschillende vrienden uitgenodigd waaronder de consulaire vertegenwoordiger
van Costa Rica in België, consul August-Jules Schenck. Hij werd geboren in
Antwerpen waar zijn vader, afkomstig van de Duitse deelstaat Hessen,
koopmansklerk was en zijn vrouw Maria Huybrechts leerde kennen. De heer Schenck werd benoemd op 7 juni 1924
als consul en was zeer geliefd bij de studenten door zijn hartelijk optreden en
de belangstelling die hij toonde voor hun problemen. Hij verstond redelijk Spaans, maar sprak het
niet en communiceerde met de studenten in het Frans. Consul Schenck bleef deze
functie uitvoeren tot 1941 en werd daarvoor beloond met de titel Honorair
Consul-Generaal.
Ook professor Octave Coquelet was één van de genodigden.
Hij studeerde vanaf 1918 aan de VUB en behaalde in 1923 zijn doctoraat in de
geneeskunde met de grootste onderscheiding. In 1926 begon hij zijn carrière als
chirurg in universitaire ziekenhuizen en in 1929 behaalde hij een bijzonder
doctoraat in de chirurgische wetenschappen dankzij een werk over
“Bronchopulmonale etteringen en de behandeling ervan”. Hij verrichtte baanbrekend
werk op dit gebied en was zijn tijd ver vooruit. De professor was dan ook de
ideale gesprekspartner voor de studenten geneeskunde. Ook mevrouw Coquelet (Paule Turpin) was
aanwezig, alsmede haar zus Marie.
Er waren tevens medestudenten uit andere Centraal-
en Zuid-Amerikaanse landen uitgenodigd; drie uit Colombia, twee uit Argentinië
en één uit Uruguay en Nicaragua. Van
enkelen hebben we wat informatie kunnen vergaren.
Voor de Nicaraguaan Terencio Sanabria was het die
dag een dubbel feest want ook zijn land viert de nationale feestdag op 15
september. Hij studeerde vanaf 1924 aan de VUB en behaalde in 1931 de graad van
doctor in de geneeskunde met grote onderscheiding (wetenschappelijke graad). In 1937 kwam daar nog een doctoraat in de
geneeskunde (juridisch diploma) bovenop.
De Colombiaan Manuel Arias studeerde in 1928-1929
aan de VUB en werd in 1933 cum laude doctor in de geneeskunde. Een jaar later
volgde hij nog een opleiding chirurgie.
Ook de in Argentinië geboren zussen Marcela en Hebe
Sorojovich de Pompeo waren al verscheidene jaren in België voor studies. Hun vader
was ingenieur Gustavo Sorojovich, manager van de Latijns-Amerikaanse afdeling
van het Duitse AEG (Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft / Algemeen
Elektriciteitsbedrijf). Hij was sinds 1927 in Costa Rica om het project van de
totale verandering en de elektrificatie van de spoorlijn San José-Stille Oceaan
te leiden. De zussen Sorojovich reisden in februari 1930 naar Costa Rica en
verbleven daar bij hun ouders tot oktober van datzelfde jaar. Toen trok vader
Gustavo via Duitsland naar Roemenië (zijn geboorteland) voor de bouw van een
elektriciteitscentrale in opdracht van AEG. Moeder Silvia reisde met haar
dochters via Antwerpen met het schip Jamaica naar Argentinië.
Van de gedenkwaardige viering van de nationale
feestdag op 15 september 1929 bestaat een foto. Deze werd door de heer Agustín
Fallas, de jongere broer van de op deze herdenkingsplechtigheid aanwezige
zussen Alicia en Daisy, uitgeleend aan professor Victor Valembois (doctor in Spaanse filologie) die het
publiceerde in zijn boek “Costa Rica en België, 150 jaar”. Wie de foto heeft genomen,
is niet bekend. Wie erop afgebeeld staan, hebben we proberen te reconstrueren
aan de hand van voornoemd boek, van een
publicatie van dezelfde foto in de krant “Diario de Costa Rica” van 8 november
1929 en van foto’s van de studenten uit diverse kranten. Alzo hebben we het merendeel kunnen
identificeren, maar blijven er nog enkele vraagtekens. Dat het een memorabele nationale feestdag
was, dat staat buiten kijf.
1) Gonzalo Vargas Aguilar (1904-2002) * 2) Carlos Gamboa Rodríguez
(1906-1971) * 3) Óscar Valverde González (1906-1972) * 4) Claudio Aguilar Rojas
(1907-1999) * 5) Alfredo Alfaro Sotela (1910-2002) * 6) Terencio Sanabria (NIC)
(1904- ) * 7) Manuel Barahona Suñol
(1906-1970) * 8) Raúl Zamora Nens (1906-1987) * 9) Eduardo Roncancio (COL)
(1907- ) * 10) Manuel Arias (COL) *
11) Hernán Sáenz González (1909-1961) * 12) Arquímedes Ramirez (COL) * 13)
Carlos Manuel Trejos Flores (1910-2003) * 14) Manuel Antonio Benavides Chaves
(1907-1994) * 15) Roberto Sancho Figueroa (1909-1987) * 16) Rodrígo Gómez
Cordero (1906-2000) * 17) Miguel Ángel Camacho Sánchez (1898-1954) * 18)
Telémaco Espinach Bolivar (1903-1982) * 19) Luis Hurtado Villavicencio * 20)
Jorge de Mezerville Quirós (1905-1979) * 21) Rodolfo León-Páez Peña (1906-1984)
* 22) Paule Turpin Dupuis (1892-1959) * 23) Enrique Aguilar Alfaro (1910-1999)
* 24) Marie Turpin Dupuis (1891-1962) * 25) Carlos de Céspedes Vargas
(1907-2005) * 26) Alicia Fallas Bolaños (1909-1968) * 27) Carlos Mena Ugalde
(1907-2000) * 28) Yvonne Fallas Van Dyck (1905- ) * 29) Jesús Vega Orozco (1908-1997) of/o Jorge Arturo Sancho Escalante
(1909-1985) * 30) Arturo Blanco Solís (1908-1995) * 31) Marcial José Manuel
Quirce Morales (1911-1994) of/o Luis
González González (1905-1962) * 32) Marco
Tulio Salazar Salazar (1904-2001) of/o Odilón Brenes Gutiérez (1905-1991) *
33) Guillermo Castro Rodriguez (1906-
) * 34) Carlos Padilla Selleán (1911-
) * 35) Guillermo Padilla Castro ¿??? (1899-1979) * 36) Carlos Manuel
Rojas Quirós (1908-1998) * 37) Oscár Mar (URU) * 38) Hebe Sorojovich de Pompeo
(ARG) * 39) Profesor Octave Coquelet Cauderlier (1898-1960) * 40) Marcelita
Sorojovich de Pompeo (ARG) * 41) Cónsul Auguste-Jules Schenck Huybrechts
(1872-1954) * 42) Daisy Fallas Bolaños (1911-1949)
Staan niet op de foto maar studeerden in deze periode wel in België (één
van hen is misschien de fotograaf ?) / No aparecen en la foto, pero efectivamente
estudiaron en Bélgica durante ese período (¿podría alguno de ellos haber sido
el fotógrafo?):
In Brussel/En Bruselas
: Franklin de Las Cuevas Y Arce (1904-1995), Luis Gines De Paredes Bonilla
(1904-1938), José Francisco Kikut Li (1906-1952), German Naranjo Rodriguez (1902-1982),
Joaquin Ortiz Pacheco (1909-1958), Guillermo Robert Paéz (1908- )
en/y Carlos Saenz Herrera (1910-1980); in Gent/en Gante : Leon Armando Kikut Li
(1910-1989); in Leuven/en Lovaina : Ernesto Bolaños Araya (1905-1970) en/y
Francisco Bolaños Araya (1911-1997); in Luik/en Lieja : Miguel Angel Herrero
Lara (1906-1964) en/y José Francisco Quesada Molina.
Bronnen/Fuentes :
Costa Rica y Bélgica,
150 años – Costa Rica en België, 150 jaar, Victor Valembois
Una generación única
de profesionales ticos, formados en Bélgica, Victor Valembois
Aquella fiesta, Victor
Valembois, La Nación, 12-09-1999
Hace 60 años, unas
fiestas patrias muy especiales, Victor Valembois
Sitioweb/website
Tribunal Supremo de Elecciones, República de Costa Rica
Sitioweb/website Family Search
Sitioweb/website Retroscoop, Prinselijk overnachten in Brussel, Benoit
Vanhees
Sitioweb/website Geneanet, Andree Bossennec Letievant, Fabienne Mulders
Sitioweb/website
Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen
Archivo Nacional de
Costa Rica
Artikels uit/artículos de La Tribuna, Diario de Costa Rica, La Prensa Libre,
Diario del Comercio, La Nación, ABC, Le Soir
Universiteitsarchief Katholieke Universiteit Leuven (KUL) / Archivos Universitarios Universidad Católica de Lovaina (UCL)
ULB Bibliothèque, Zoe Derleyn
ULB Archives,
Patrimoine et Réserve précieuse, Julie Jägerova
Memoria Ministerio de
Educación Pública 1928-1929-4
Buitenlandse studenten aan Belgische universiteiten, Pieter Dhondt
