Una fiesta nacional memorable/ Een memorabele nationale feestdag

 

El próximo sábado, numerosos costarricenses residentes en Bélgica se reunirán para celebrar el 203 aniversario de la independencia de su país. Esta celebración tiene lugar en el centro comunitario “de Chant d'Oiseau” en Sint-Pieters-Woluwe, un municipio cercano a Bruselas. La capital de Bélgica fue escenario de una conmemoración memorable del 108 aniversario de la independencia de Costa Rica hace 95 años.

El 15 de septiembre de 1929, alrededor de cuarenta personas se reunieron a las cuatro de la tarde en una sala del “Hotel Scheers”, ubicado en la calle “Kruidentuinlaan”. Todos vestían de manera impecable: los hombres con corbata o corbatin y las mujeres con sombrero, acorde a la etiqueta de la época. La celebración fue organizada por el “Club Costa Rica” fundado ese mismo año por estudiantes costarricenses.

El evento inició con la entonación de los himnos nacionales de Costa Rica y Bélgica, interpretados por Alfredo Alfaro e Ivonne Fallas, hija del médico Sergio Fallas Badilla y su esposa belga Irma Van Dyck, respectivamente. Luego, siguió un discurso de Miguel Ángel Camacho, presidente del “Club Costa Rica”, y un recitado a cargo de Alicia Fallas. Posteriormente, se ofreció un discurso del Prosecretario Rodrígo Gómez, seguido de dos recitados de Gonzalo Vargas y Manuel A. Benavides, intercalados con algunos intermezzos musicales.

(foto: colección/collectie Victor Valembois) 

De los 43 estudiantes costarricenses de ese año (el mayor número jamás registrado), una treintena asistieron a la celebración. La mayoría estudiaba medicina en la ULB (Universidad Libre de Bruselas), gracias a un sistema de becas gestionado por el marqués Manuel de Peralta y muchos se graduarían años después. Entre los presentes se encontraban Carlos Mena (oftalmólogo), Carlos de Céspedes (radiólogo), Gonzalo Vargas (anestesiólogo), Jorge de Mezerville (cirujano), Enrique Aguilar Alfaro (cirujano), Carlos Manuel Trejos (cirujano), Arturo Sancho (ingeniero civil) y Marco Tulio Salazar (sociólogo/pedagogo).

 

Carlos Mena Ugalde (Foto:La Tribuna, 11/08/1935) * Carlos de Céspedes (Foto:La Prensa Libre, 03/07/1936)

 Gonzalo Vargas (Foto:La Prensa Libre, 26/03/1934) * Jorge de Mézerville (Foto:Diario de Costa Rica, 29/05/1929)

Jesús Vega Orozco (Foto:La Prensa Libre, 02/06/1934) * Luis González González (Foto:La Tribuna, 06/11/1934)

A la solemne ocasión también fueron invitados varios amigos, entre ellos el cónsul de Costa Rica en Bélgica, August-Jules Schenck. Nacido en Amberes, donde su padre, originario del estado alemán de Hessen, era comerciante, conoció a su esposa Maria Huybrechts. El Sr. Schenck fue nombrado cónsul el 7 de junio de 1924 y era muy querido por los estudiantes por su trato cordial y el interés que mostraba por sus problemas. Aunque entendía razonablemente bien el español, no lo hablaba y se comunicaba con los estudiantes en francés. Continuó en su cargo hasta 1941 y fue recompensado con el título de Cónsul General Honorario.

Entre los invitados también se encontraba el profesor Octave Coquelet, quien estudió en la ULB desde 1918 y obtuvo su doctorado en medicina con la máxima distinción en 1923. Inició su carrera como cirujano en hospitales universitarios en 1926 y obtuvo el doctorado especial en ciencias quirúrgicas en 1929. Realizó un trabajo pionero en el campo de las supuraciones broncopulmonares y su tratamiento, lo que lo convirtió en el interlocutor ideal para los estudiantes de medicina. También asistieron la señora Coquelet (Paule Turpin) y su hermana Marie.

Además, fueron invitados compañeros de otros países de Centro y Sudamérica: tres de Colombia, dos de Argentina, uno de Uruguay y uno de Nicaragua. Pudimos recopilar información sobre algunos de ellos.

Ese día fue una doble celebración para el nicaragüense Terencio Sanabria, ya que su país también celebra su fiesta nacional el 15 de septiembre. Estudió en la ULB desde 1924 y obtuvo el título de doctor en medicina con gran distinción (título científico) en 1931. En 1937, añadió el doctorado en medicina (diploma jurídico).

El colombiano Manuel Arias estudió en la ULB en 1928-1929 y se doctoró en medicina con honores en 1933. Un año más tarde, completó otro curso de formación quirúrgica.

Las hermanas Marcela y Hebe Sorojovich de Pompeo, nacidas en Argentina, también llevaban varios años estudiando en Bélgica. Su padre, el ingeniero Gustavo Sorojovich, era gerente del departamento latinoamericano de la compañía alemana AEG (Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft / Compañía General de Electricidad). Se encontraba en Costa Rica desde 1927 liderando el proyecto de electrificación del ferrocarril San José-Pacífico. Las hermanas Sorojovich viajaron a Costa Rica en febrero de 1930 y permanecieron con sus padres hasta octubre del mismo año. Posteriormente, su padre Gustavo viajó vía Alemania a Rumania (su país de nacimiento) para la construcción de una central eléctrica por encargo de AEG, mientras que su madre Silvia y ellas viajaron a Argentina vía Amberes en el barco Jamaica.

Existe una fotografía de la memorable celebración del Día Nacional el 15 de septiembre de 1929. Fue prestada por Agustín Fallas, hermano menor de las hermanas Alicia y Daisy, presentes en dicha ceremonia, al profesor Víctor Valembois (doctor en filología española) quien la publicó en su libro “Costa Rica y Bélgica, 150 años”. No se sabe quién tomó la foto. Hemos intentado identificar a las personas en la imagen  con la ayuda del mencionado libro, una publicación de la misma foto en el Diario de Costa Rica del 8 de noviembre de 1929 y fotografías de los estudiantes en varios periódicos. Aunque hemos podido identificar a la mayoría, aún quedan algunas preguntas sin resolver (ver foto debajo del texto en neerlandés). Sin duda, fue una celebración nacional memorable.

Hotel Scheers (foto website/sitio web Delcampe)

Volgende week zaterdag komen heel wat Costa Ricanen, die in België wonen, bijeen om de 203^de verjaardag te vieren van de onafhankelijkheid van hun land. Deze viering gaat door in het gemeenschapscentrum van Vogelzang te Sint-Pieters-Woluwe, een gemeente dichtbij Brussel. In deze hoofdstad van België vond 95 jaar geleden een memorabele viering plaats van de 108^ste verjaardag van de Costa Ricaanse onafhankelijkheid. Op 15 september 1929 kwamen toen een veertigtal personen om 4 uur in de namiddag samen in een kamer van hotel Scheers, gelegen in de Kruidentuinlaan. Allemaal onberispelijk gekleed; de mannen met strikjes, de vrouwen met hoeden, zoals dat overeenkwam met de etiquette van die tijd. De viering was een organisatie van de in datzelfde jaar door Costa Ricaanse studenten opgerichte “Club Costa Rica”.   

De bijeenkomst begon met het zingen van de nationale hymnes van Costa Rica en België, door respectievelijk Alfredo Alfaro en Ivonne Fallas, dochter van dokter Sergio Fallas Badilla en zijn Belgische echtgenote Irma Van Dyck. Vervolgens was er een toespraak van Miguel Ángel Camacho, voorzitter van de “Club Costa Rica”, en een recitatie van Alicia Fallas. Daarna volgden nog een toespraak van pro-secretaris Rodrígo Gómez en twee recitaties van Gonzalo Vargas en Manuel A. Benavides, afgewisseld met enkele muzikale intermezzo’s.

Van de in dat jaar in totaal 43 Costa Ricaanse studenten (het grootste aantal ooit) waren er een dertigtal aanwezig op de viering. Bijna allemaal studeerden ze geneeskunde aan de VUB (Vrije Universiteit Brussel), dankzij een intelligent beurzensysteem van het Congres, beheerd door de markies Manuel de Peralta. De meesten zouden jaren later ook afstuderen. Onder de aanwezigen onder andere Carlos Mena (oogarts), Carlos de Céspedes (radioloog), Gonzalo Vargas (anestesist), Jorge de Mezerville (chirurg), Enrique Aguilar Alfaro (chirurg), Carlos Manuel Trejos (chirurg), Arturo Sancho (burgerlijk ingenieur) en Marco Tulio Salazar (socioloog/pedagoog). 

Enrique Aguilar Alfaro (Foto:LaTribuna, 27/2/1935) * Marco Tulio Salazar (Foto:La Tribuna, 09/02/1935)

Manuel Barahona Suñol in/en 1927 (Foto:La Prensa Libre, 17/07/1935) * Luis Hurtado V. (Foto:La Tribuna, 12/07/1932)

Arturo Blanco Solís (Foto:La Tribuna,  21/10/1932) * Odilón Brenes Gutierrez (Foto:La Prensa Libre, 18/09/1942)

Voor de plechtige gelegenheid waren ook verschillende vrienden uitgenodigd waaronder de consulaire vertegenwoordiger van Costa Rica in België, consul August-Jules Schenck. Hij werd geboren in Antwerpen waar zijn vader, afkomstig van de Duitse deelstaat Hessen, koopmansklerk was en zijn vrouw Maria Huybrechts leerde kennen.   De heer Schenck werd benoemd op 7 juni 1924 als consul en was zeer geliefd bij de studenten door zijn hartelijk optreden en de belangstelling die hij toonde voor hun problemen.  Hij verstond redelijk Spaans, maar sprak het niet en communiceerde met de studenten in het Frans. Consul Schenck bleef deze functie uitvoeren tot 1941 en werd daarvoor beloond met de titel Honorair Consul-Generaal.

Ook professor Octave Coquelet was één van de genodigden. Hij studeerde vanaf 1918 aan de VUB en behaalde in 1923 zijn doctoraat in de geneeskunde met de grootste onderscheiding. In 1926 begon hij zijn carrière als chirurg in universitaire ziekenhuizen en in 1929 behaalde hij een bijzonder doctoraat in de chirurgische wetenschappen dankzij een werk over “Bronchopulmonale etteringen en de behandeling ervan”. Hij verrichtte baanbrekend werk op dit gebied en was zijn tijd ver vooruit. De professor was dan ook de ideale gesprekspartner voor de studenten geneeskunde.  Ook mevrouw Coquelet (Paule Turpin) was aanwezig, alsmede haar zus Marie. 

Er waren tevens medestudenten uit andere Centraal- en Zuid-Amerikaanse landen uitgenodigd; drie uit Colombia, twee uit Argentinië en één uit Uruguay en Nicaragua.  Van enkelen hebben we wat informatie kunnen vergaren.

Voor de Nicaraguaan Terencio Sanabria was het die dag een dubbel feest want ook zijn land viert de nationale feestdag op 15 september. Hij studeerde vanaf 1924 aan de VUB en behaalde in 1931 de graad van doctor in de geneeskunde met grote onderscheiding (wetenschappelijke graad).  In 1937 kwam daar nog een doctoraat in de geneeskunde (juridisch diploma) bovenop.

De Colombiaan Manuel Arias studeerde in 1928-1929 aan de VUB en werd in 1933 cum laude doctor in de geneeskunde. Een jaar later volgde hij nog een opleiding chirurgie.

Ook de in Argentinië geboren zussen Marcela en Hebe Sorojovich de Pompeo waren al verscheidene jaren in België voor studies. Hun vader was ingenieur Gustavo Sorojovich, manager van de Latijns-Amerikaanse afdeling van het Duitse AEG (Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft / Algemeen Elektriciteitsbedrijf). Hij was sinds 1927 in Costa Rica om het project van de totale verandering en de elektrificatie van de spoorlijn San José-Stille Oceaan te leiden. De zussen Sorojovich reisden in februari 1930 naar Costa Rica en verbleven daar bij hun ouders tot oktober van datzelfde jaar. Toen trok vader Gustavo via Duitsland naar Roemenië (zijn geboorteland) voor de bouw van een elektriciteitscentrale in opdracht van AEG. Moeder Silvia reisde met haar dochters via Antwerpen met het schip Jamaica naar Argentinië.   

Van de gedenkwaardige viering van de nationale feestdag op 15 september 1929 bestaat een foto. Deze werd door de heer Agustín Fallas, de jongere broer van de op deze herdenkingsplechtigheid aanwezige zussen Alicia en Daisy, uitgeleend aan professor Victor Valembois  (doctor in Spaanse filologie) die het publiceerde in zijn boek “Costa Rica en België, 150 jaar”. Wie de foto heeft genomen, is niet bekend. Wie erop afgebeeld staan, hebben we proberen te reconstrueren aan de hand van voornoemd boek,  van een publicatie van dezelfde foto in de krant “Diario de Costa Rica” van 8 november 1929 en van foto’s van de studenten uit diverse kranten.  Alzo hebben we het merendeel kunnen identificeren, maar blijven er nog enkele vraagtekens.  Dat het een memorabele nationale feestdag was, dat staat buiten kijf. 

1) Gonzalo Vargas Aguilar (1904-2002) * 2) Carlos Gamboa Rodríguez (1906-1971) * 3) Óscar Valverde González (1906-1972) * 4) Claudio Aguilar Rojas (1907-1999) * 5) Alfredo Alfaro Sotela (1910-2002) * 6) Terencio Sanabria (NIC) (1904-      ) * 7) Manuel Barahona Suñol (1906-1970) * 8) Raúl Zamora Nens (1906-1987) * 9) Eduardo Roncancio (COL) (1907-    ) * 10) Manuel Arias (COL) * 11) Hernán Sáenz González (1909-1961) * 12) Arquímedes Ramirez (COL) * 13) Carlos Manuel Trejos Flores (1910-2003) * 14) Manuel Antonio Benavides Chaves (1907-1994) * 15) Roberto Sancho Figueroa (1909-1987) * 16) Rodrígo Gómez Cordero (1906-2000) * 17) Miguel Ángel Camacho Sánchez (1898-1954) * 18) Telémaco Espinach Bolivar (1903-1982) * 19) Luis Hurtado Villavicencio * 20) Jorge de Mezerville Quirós (1905-1979) * 21) Rodolfo León-Páez Peña (1906-1984) * 22) Paule Turpin Dupuis (1892-1959) * 23) Enrique Aguilar Alfaro (1910-1999) * 24) Marie Turpin Dupuis (1891-1962) * 25) Carlos de Céspedes Vargas (1907-2005) * 26) Alicia Fallas Bolaños (1909-1968) * 27) Carlos Mena Ugalde (1907-2000) * 28) Yvonne Fallas Van Dyck (1905-     ) * 29) Jesús Vega Orozco (1908-1997) of/o Jorge Arturo Sancho Escalante (1909-1985) * 30) Arturo Blanco Solís (1908-1995) * 31) Marcial José Manuel Quirce Morales (1911-1994) of/o Luis González González (1905-1962) * 32) Marco Tulio Salazar Salazar (1904-2001) of/o Odilón Brenes Gutiérez (1905-1991) * 33) Guillermo Castro Rodriguez (1906-    ) * 34) Carlos Padilla Selleán (1911-    ) * 35) Guillermo Padilla Castro ¿??? (1899-1979) * 36) Carlos Manuel Rojas Quirós (1908-1998) * 37) Oscár Mar (URU) * 38) Hebe Sorojovich de Pompeo (ARG) * 39) Profesor Octave Coquelet Cauderlier (1898-1960) * 40) Marcelita Sorojovich de Pompeo (ARG) * 41) Cónsul Auguste-Jules Schenck Huybrechts (1872-1954) * 42) Daisy Fallas Bolaños (1911-1949)

Staan niet op de foto maar studeerden in deze periode wel in België (één van hen is misschien de fotograaf ?) / No aparecen en la foto, pero efectivamente estudiaron en Bélgica durante ese período (¿podría alguno de ellos haber sido el fotógrafo?):

In Brussel/En Bruselas : Franklin de Las Cuevas Y Arce (1904-1995), Luis Gines De Paredes Bonilla (1904-1938), José Francisco Kikut Li (1906-1952), German Naranjo Rodriguez (1902-1982), Joaquin Ortiz Pacheco (1909-1958), Guillermo Robert Paéz (1908-     ) en/y Carlos Saenz Herrera (1910-1980); in Gent/en Gante : Leon Armando Kikut Li (1910-1989); in Leuven/en Lovaina : Ernesto Bolaños Araya (1905-1970) en/y Francisco Bolaños Araya (1911-1997); in Luik/en Lieja : Miguel Angel Herrero Lara (1906-1964) en/y José Francisco Quesada Molina.    

Bronnen/Fuentes :

Costa Rica y Bélgica, 150 años – Costa Rica en België, 150 jaar, Victor Valembois

Una generación única de profesionales ticos, formados en Bélgica, Victor Valembois

Aquella fiesta, Victor Valembois, La Nación, 12-09-1999

Hace 60 años, unas fiestas patrias muy especiales, Victor Valembois

Sitioweb/website Tribunal Supremo de Elecciones, República de Costa Rica

Sitioweb/website Family Search

Sitioweb/website Retroscoop, Prinselijk overnachten in Brussel, Benoit Vanhees

Sitioweb/website Geneanet, Andree Bossennec Letievant, Fabienne Mulders

Sitioweb/website Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen

Archivo Nacional de Costa Rica

Artikels uit/artículos de La Tribuna, Diario de Costa Rica, La Prensa Libre, Diario del Comercio, La Nación, ABC, Le Soir

Universiteitsarchief Katholieke Universiteit Leuven (KUL) / Archivos Universitarios Universidad Católica de Lovaina (UCL)

ULB Bibliothèque, Zoe Derleyn

ULB Archives, Patrimoine et Réserve précieuse, Julie Jägerova

Memoria Ministerio de Educación Pública 1928-1929-4

Buitenlandse studenten aan Belgische universiteiten, Pieter Dhondt