Deze maand is het 45 jaar geleden dat René
Vanhuffel overleed in Barrio Amón, Central, San José op negenenzeventig jarige
leeftijd. Hij leidde de School voor
Moderne Talen van 1963 tot 1970 en was professor Engels, maar voornamelijk
Frans in het “Liceo de Costa Rica”, het “Colegio San Luis Gonzaga”, het “Colegio de Señoritas” en de School
“Mercantil Manual Aragon”.
Hij was de auteur van een bepaalde methode om de Franse taal aan te leren en werd daardoor beschouwd als de beste leraar Frans van het land. Hij was zeer competent, niet nationalistisch maar kosmopolitisch. Zijn taallessen gingen niet over een bepaalde taal, maar over het waarderen ervan als middel om door te dringen tot een bepaalde cultuur en een visie op de wereld, altijd vanuit een universeel perspectief. Zijn studenten leerden de taal van de grote Gallische toneelschrijvers, filosofen en andere illustere denkers en leerden de eeuwige stad Rome kennen en waarderen. Slechts weinigen waren op de hoogte van het feit dat René Vanhuffel geen Fransman was maar een Belg.
(Foto : UCR, Archivo Universitario
Rafael Obregón Loría / AUROL)
Hij werd geboren op 29 januari 1900 in Sint-Gillis
(een gemeente nabij Brussel) als René Charles Henri Adolphe Vanhuffel
(familienaam aan elkaar geschreven). Zijn moeder Henriette Pilippine Fanny
Dedobbeleer en zijn vader Charles Adolphe Vanhuffel (boekhouder) waren beiden
afkomstig van Brussel. Zijn “roots” liggen echter in Vlaanderen want zijn
grootvader Charles François was een bediende uit Oudenaarde (provincie
Oost-Vlaanderen) en zijn overgrootvader Louis Charles was een schrijver uit
dezelfde stad. René Vanhuffel had nog een zes jaar jongere broer Robert.
Het middelbaar onderwijs volgde René Vanhuffel aan het Atheneum van Sint-Gillis (momenteel Koninklijk Atheneum Victor Horta genaamd) dat in 1900-1901 was uitgebreid met een afdeling Grieks-Latijns en met een muziekschool in 1903. Omdat de universiteiten gesloten waren tijdens de Eerste Wereldoorlog doceerden enkele professoren van de Vrije Universiteit Brussel in het Atheneum. Tijdens zijn studiejaren aldaar (+/- 1912-1918) waren er nog enkele andere toekomstige beroemdheden onder de studenten waaronder Paul-Henri Spaak (eerste minister) en Paul Delvaux (surrealistisch schilder).
Atheneum
van Sint-Gillis rond 1903 / Ateneo de Saint-Gilles hacia 1903 (foto: Dexia Bank Collectie / foto: Colección del Banco Dexia)
In 1918 was René Vanhuffel kandidaat in de
filosofie en de letteren aan het Simon Stevin Instituut in Brussel.
Er zijn geen gegevens over hoe René de oorlogsjaren
heeft doorgebracht en of hij al dan niet heeft deelgenomen als soldaat aan de
Eerste Wereldoorlog. Er zijn verscheidene aanwijzingen dat hij, als vreedzaam
en anti-oorlog persoon, geen militaire dienst heeft gedaan. Hij zou nu onder de
categorie “gewetensbezwaarde” vallen.
Wat wel vaststaat is dat hij op 18 februari 1919
aankwam in New York met het schip “La Lorraine”, komende van Le Havre (op zijn
intentieverklaring had hij als beroep musicus en leraar genoteerd). Wat hij in
deze Franse havenstad in Normandië deed, is ook onduidelijk. Wat we wel weten is dat de Belgische regering
van oktober 1914 tot november 1918 in ballingschap verbleef in “Sainte-Adresse”
bij Le Havre.
Ook de “Belgische Commissie van Hulpbetoon aan
Vluchtelingen” die instond voor de bijstand van Belgische vluchtelingen in
Frankrijk had zijn standplaats in Le Havre. Misschien dat René bij één van
beide werkzaam was ?
Via de Verenigde Staten en Mexico zou René dan begin
de jaren 1920 in Costa Rica terecht zijn gekomen, al dan niet als vervolg op
een Belgische economische missie in dat land.
Hij raakte toen bevriend met zijn voornaamgenoot
René Picado Michalski, student Medicijnen en broer van toekomstig president
Teodoro Picado Michalski. Zo trokken ze samen onder meer op vakantie naar
Mexico. Het was ook René Picado die de vrijgezellenavond van René Vanhuffel had
georganiseerd.
In 1922 reisde deze laatste dan opnieuw naar de
Verenigde Staten, waar hij zich in Chicago (Illinois) ging vestigen. Waarom is
niet terug te vinden.
Op 7 november 1923 trad hij in het huwelijk met de
Costa Ricaanse Victoria Madrigal Araya, lerares en suffragette, evenals haar
nog bekendere zus Vitalia. Merkwaardig genoeg was René Vanhuffel niet aanwezig
op dit burgerlijk huwelijk maar liet hij zich wettelijk vertegenwoordigen. Drie dagen na de huwelijksceremonie vertrok
zijn kersverse vrouw dan naar Chicago om zich bij hem te komen voegen.
Op 21 oktober 1926 werd hun enigste kind, Fanny
geboren. Zij studeerde piano bij Guillermo Aguilar, toenmalig directeur van het
Nationaal Muziekconservatorium van Costa Rica (opgeleid in België). Ze
studeerde ook viool en zang en was in de jaren 1944-1945 lid van het Nationaal
Symfonisch Orkest van Costa Rica waar ze tweede viool speelde. Als
uitwisselingsstudente in het Evans College (Indiana, Verenigde Staten) kon ze
zich verder specialiseren in haar muziekstudies en kon ze ervaring opdoen in
het Evansville Symfonie Orkest en in het Universiteitskoor. In 1946 keerde ze
terug naar Costa Rica met verscheidene diploma’s op zak. Uiteindelijk zou ze huwen met de Amerikaan
Paul Steven Reed Ruby en in de Verenigde Staten verblijven. Uit dit huwelijk
kwamen drie kinderen voort : Victoria, Katherine en Michael Gary.
Wanneer het koppel Vanhuffel-Madrigal precies
vanuit de Verenigde Staten terugkeert naar Costa Rica (zeker na november 1924
en voor oktober 1926) is niet duidelijk, maar halverwege de jaren twintig is René
leraar Frans aan het “Liceo de Costa Rica”, een beroep dat hij in verschillende
scholen zou uitoefenen tot aan zijn verplichte pensioen in maart 1970.
René Vanhuffel zou ook een prominente rol spelen in
het tot stand komen van de allereerste Costa Ricaanse fictiefilm in 1930,
getiteld “El Retorno” (De Terugkeer).
Hij had de Italiaanse regisseur Albert-Francis Bertoni het jaar daarvoor
in Parijs ontmoet en kon hem overtuigen de Atlantische Oceaan over te steken
voor het draaien van de film. Ook had hij al contact met de Costa Ricaanse fotograaf,
filmmaker en musicoloog Walter Bolandi Rodríguez, die de fotografie voor zijn
rekening zou nemen. Volgens de aftiteling van de film was René de
assistent-regisseur en hij en zijn vrouw hadden zelfs een bijrol in de film.
René ontpopte zich eveneens als reisorganisator. Zo
organiseerde hij voor zijn leerlingen verscheidene daguitstappen naar diverse
nationale monumenten, voor professoren en docenten tijdens de eindejaarvakantie
reizen naar diverse landen in Europa of een excursie naar datzelfde continent
ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Belgische
onafhankelijkheid.
Vermits in die jaren geen Belgische ambassade was
in Costa Rica (dat was maar voor het eerst in 1970) nam René Vanhuffel ook bepaalde
taken voor zijn rekening en was hij het centrum van de Belgische kolonie in
Costa Rica. Zo was hij één van de organisatoren van de bijeenkomst van het
“Belgische Pro-Vluchtelingencomité” na de inval van Duitsland in België tijdens
de Tweede Wereldoorlog (een comité waarvan onder meer ook de “first lady”
Yvonne Clays deel uitmaakte).
René vertegenwoordigde België op de grote kermis die in het Nationaal Theater werd georganiseerd door het “Oorlogsfonds voor de Geallieerden” en in de Feestcommissie die door de Verenigde Naties in San José was opgericht om de “Dag van de Overwinning” te vieren. Hij organiseerde ook het feest voor Paul Van Zeeland, de ex-Premier van België, toen die in maart 1943 Costa Rica bezocht.
René Vanhuffel (zittend, uiterst
links) vergezeld door de professoren van de Faculteit Wetenschappen en
Letterenraad in 1967 / René Vanhuffel (sentado, extremo izquierdo) acompañado
por los profesores del Consejo de la Facultad de Ciencias y Artes en 1967 (Foto
: UCR, Archivo Universitario Rafael Obregón Loría / AUROL)
René Vanhuffel, die de Costa Ricaanse nationaliteit had bekomen in 1929, overleed op 22 november 1979 ten gevolge van een acuut longoedeem. Hij heeft heel wat Costa Ricanen niet alleen de Franse taal aangeleerd maar hen ook verscheidene culturen leren kennen en waarderen en hen een bepaalde visie op de wereld meegegeven.
Este mes marca el 45 aniversario del fallecimiento de René Vanhuffel en Barrio Amón, San José, a la edad de 79 años. Fue director de la Escuela de Idiomas Modernos entre 1963 y 1970 y enseñó principalmente francés, aunque también inglés, en instituciones como el “Liceo de Costa Rica”, el “Colegio San Luis Gonzaga”, el “Colegio de Señoritas” y el “Colegio Mercantil Manual Aragón”.
Creó
un método único para enseñar francés y fue considerado el mejor profesor de
francés del país. Cosmopolita y no nacionalista, sus clases no se limitaban a
un idioma especifico, sino que promovían el idioma como una puerta de entrada a
una cultura y una perspectiva global. Sus estudiantes aprendieron sobre grandes
dramaturgos, filósofos y pensadores franceses, y llegaron a conocer y apreciar
la ciudad eterna de Roma. Pocos sabían que René Vanhuffel era belga, no francés.
Nació el 29 de enero de 1900 en Saint-Gilles, cerca de Bruselas, con el nombre de René Charles Henri Adolphe Vanhuffel (apellido escrito juntos). Sus padres, Henriette Pilippine Fanny Dedobbeleer y Charles Adolphe Vanhuffel (contador), eran de Bruselas, pero sus raíces estaban en Flandes porque su abuelo Charles François fue un sirviente de Oudenaarde (provincia de Flandes Oriental) y su bisabuelo Louis Charles fue un escritor de la misma ciudad. Don René tenía un hermano menor llamado Robert.
La casa natal de don René se
encuentra en la calle Théodore Verhaegen número 73 en Saint-Gilles / In de
Théodore Verhaegenstraat nummer 73 in Sint-Gillis bevindt zich het geboortehuis
van René (foto: Dexia Bank Collectie /
foto: Colección del Banco Dexia)
Recibió
su educación secundaria en el Ateneo de Saint-Gilles (actualmente llamado
Ateneo Real Victor Horta), que fue ampliado en 1900-1901 con un departamento
greco-latino y con una escuela de música en 1903. Debido a que las
universidades fueron cerradas durante la Primera Guerra Mundial, algunos
profesores de la Universidad Libre de Bruselas enseñaron en el Ateneo. Estudió
entre 1912 y 1918 junto a futuros destacados como Paul-Henri Spaak (primer
ministro) y Paul Delvaux (pintor surrealista).
En
1918, fue candidato a Filosofía y Letras en el Instituto Simon Stevin de
Bruselas.
No
hay información sobre su participación en la Primera Guerra Mundial, pero se
cree que, siendo pacifista, no hizo el
servicio militar. Ahora entraría en la categoría de “objetor de conciencia”.
Don René llegó a Nueva York el 18 de febrero de 1919 en el barco “La Lorraine”, desde Le Havre (en su declaración de intenciones figuraba su profesión de músico y docente). No está claro qué hizo en esta ciudad portuaria francesa de Normandía. Lo que sí sabemos es que el gobierno belga estuvo exiliado en “Sainte-Adresse”, cerca de Le Havre, desde octubre de 1914 hasta noviembre de 1918.
(foto : website / sitio web Cartorum)
La
“Comisión Belga de Ayuda a los Refugiados”, responsable de la asistencia a los
refugiados belgas en Francia, también tenía su base en Le Havre. ¿Quizás don René
pudo haber trabajado en alguno de ellos?
Viajó
a través de Estados Unidos y México, llegando a Costa Rica a principios de los
años 20, posiblemente tras una misión económica belga.
Se
hizo amigo de René Picado Michalski, estudiante de medicina y hermano del
futuro presidente Teodoro Picado Michalski. Por ejemplo, se fueron juntos de
vacaciones a México. También fue René Picado quien organizó la despedida de
soltero de René Vanhuffel.
En
1922 este último regresó nuevamente a Estados Unidos, estableciéndose en
Chicago (Illinois). Es imposible saber por qué.
El
7 de noviembre de 1923 se casó con la costarricense Victoria Madrigal Araya,
maestra y sufragista, así como su aún más famosa hermana Vitalia. Aunque no
estuvo presente en la boda civil, don René fue representado legalmente. Tres
días después de la ceremonia de boda, su nueva esposa partió hacia Chicago para
reunirse con él.
Su
única hija, Fanny, nació el 21 de octubre de 1926 y se destacó en música.
Estudió piano con Guillermo Aguilar, entonces director del Conservatorio
Nacional de Música de Costa Rica (quien se formó en Bélgica). También estudió
violín y canto y fue miembro de la Orquesta Sinfónica Nacional de Costa Rica de
1944 a 1945, donde tocó el segundo violín. Como estudiante de intercambio en
Evans College (Indiana, Estados Unidos), pudo especializarse aún más en sus
estudios musicales y adquirir experiencia en la Orquesta Sinfónica de
Evansville y en el Coro Universitario. En 1946 regresó a Costa Rica con varios
diplomas en el bolsillo.
Con
el tiempo se casaría con el estadounidense Paul Steven Reed Ruby y viviría en
Estados Unidos. Este matrimonio produjo tres hijos: Victoria, Katherine y
Michael Gary.
No
está claro exactamente cuándo la pareja Vanhuffel-Madrigal regresó de Estados
Unidos a Costa Rica (seguramente después de noviembre de 1924 y antes de
octubre de 1926) donde don René enseñó francés en varias instituciones hasta su
jubilación obligatoria en marzo de 1970.
René Vanhuffel también jugaría un papel destacado en la creación de la primera película de ficción costarricense en 1930, titulada “El Retorno”. Había conocido al director italiano Albert-Francis Bertoni en París el año anterior y pudo convencerlo de cruzar el Atlántico para rodar la película. También ya tuvo contacto con el fotógrafo, cineasta y musicólogo costarricense Walter Bolandi Rodríguez, quien sería el responsable de la fotografía. Según los créditos de la película, René era el asistente de dirección y él y su esposa incluso tuvieron papeles secundarios en la película.
René Vanhuffel como detective en la película “El Retorno” / René
Vanhuffel als detective in de film “El Retorno” (foto : captura de pantalla de
la película / screen shot uit de film)
Don
René también surgió como organizador de viajes. Por ejemplo, organizó varias
excursiones de un día a diversos monumentos nacionales para sus alumnos, viajes
a varios países de Europa para profesores y maestros durante las vacaciones de
fin de curso o una excursión al mismo continente con motivo del centenario de
la independencia belga.
Como
en aquellos años no había embajada belga en Costa Rica (eso fue recién en
1970), René Vanhuffel también asumió ciertas tareas y fue el centro de la
colonia belga en Costa Rica. Por ejemplo, fue uno de los organizadores de la
reunión del “Comité belga pro-refugiados” tras la invasión alemana de Bélgica
durante la Segunda Guerra Mundial (comité del que también era miembro la
“primera dama” Yvonne Clays).
Don
René representó a Bélgica en la gran feria organizada en el Teatro Nacional por
el “Fondo de Guerra” y en el Comité de Fiestas creado por las Naciones Unidas
en San José para celebrar el “Día de la Victoria”. También organizó la fiesta
de Paul Van Zeeland, el ex Primer Ministro de Bélgica, cuando visitó Costa Rica
en marzo de 1943.
Obtuvo
la nacionalidad costarricense en 1929 y falleció el 22 de noviembre de 1979 debido
a un edema pulmonar agudo. No sólo enseñó a muchos costarricenses el idioma
francés, sino también les enseñó a conocer y valorar diversas culturas y les
dio una determinada visión del mundo.
Bronnen/Fuentes:
René
Van Huffel, un privilegiado puente con la cultura de habla francesa, Victor
Valembois, Revista Educación, 2004
En
la huella de René Van Huffel, Victor Valembois, La Revista, 04-06-2023
Rijksarchief België – Archivos estatales de Bélgica
website/sitio web
FamilySearch
Krantenartikels uit /
artículos periodísticos de La Tribuna, Diario del Comercio, Diario de Costa
Rica, La Prensa Libre, La Hora en/y La República
Sainte-Adresse, onze tijdelijke hoofdstad, Tim Trachet, VRT News,
19-02-2015
Paul Delvaux de Saint-Gilles, Info Saint-Gilles, 09-2022
No hay comentarios.:
Publicar un comentario