Doña Yvonne Clays Spoelders falleció hace 25 años - 25 jaar geleden overleed mevrouw Yvonne Clays Spoelders

 25 jaar geleden overleed mevrouw Yvonne Clays Spoelders
(la versión en español se encuentra debajo de la versión en neerlandés)

11 februari eerstkomend zal het precies 25 jaar geleden zijn dat mevrouw Yvonne Clays Spoelders, de First Lady van Costa Rica in de jaren 1940-1944, overleed. Slechts weinigen weten hoeveel zij voor Costa Rica betekend heeft. Ze blijft onzichtbaar in de geschiedenis van dit land en lijkt vergeten.  De schrijfster Yadira Calvo verwoordt het in de documentaire “¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia” (“Ja we waren ! Vrouwen in de geschiedenis”) van Patricia Howell, gemaakt in 2017 in opdracht van het Nationaal Instituut van de Vrouwen, als volgt :

“Yvonne Clays, hoewel ze geen Costa Ricaanse was, was een vrouw die diep bezorgd was over het land dat haar tweede vaderland werd. Ze vocht voor de sociale garanties maar bleef voor een groot deel de vrouw in de schaduw.  De vrouw die zoveel dingen gedaan heeft maar die nooit rechtvaardigheid kende in de Costa Ricaanse samenleving”.

Gelukkig proberen nog enkele dapperen om de herinnering aan mevrouw Yvonne Clays Spoelders levendig te houden in een poging om haar de eer en rechtvaardigheid te geven die haar toekomt. Victor Valembois, die de laatste 10 jaar van zijn leven goed bevriend was met haar, vernoemd  in het door hem uitgegeven boek “Costa Rica en België, 150 jaar (2008)” onder andere Miguel Acuña, Jorge Sáenz en Virginia Zúñiga. In dit boek kan je tevens een mooie levensloop van mevrouw Yvonne lezen van de hand van Jorge Francisco Sáenz Carbonell, Joaquín Alberto Fernández Alfaro en María Gabriela Muñoz Castro de Fernández Silva. Die kan je ook terugvinden in hun boek “Las primeras damas de Costa Rica (2001)”. De memoires van mevrouw Yvonne Clays werden verzameld door Guillermo Villegas Hoffmeister in het boek “El otro Calderón Guardia” (1985) en door Miguel Acuña in het werk “Yvonne Clays: testigo de la neurosis de una administración” (1996).   Recent verscheen van deze auteur ook nog het werk “Primera Dama Yvonne Clays:Primera mujer diplomática de Costa Rica” (2015).  Blijven schrijven over deze bewonderswaardige vrouw, zoals Victor Valembois in menig artikel doet, is de beste manier om te blijven ijveren naar rechtvaardigheid. In de toekomst zijn er ook nog een TV-documentaire en een nieuw boek over haar gepland.

Yvonne Clays werd geboren te Antwerpen op 3 juni 1906. Haar ouders waren zeer welstellend en behoorden tot de adel van die tijd. Vader Joseph Clays was geen diamantair zoals verkeerdelijk vermeld staat in meerdere publicaties maar een houthandelaar. Hij had het niet van een vreemde  want zijn vader Augustus Clays was een houtzager.  Moeder Joanna Maria Catharina Spoelders had twee broers die houthandelaar waren en haar vader Ludovicus Spoelders was een timmerman.  Yvonne heeft haar moeder nooit echt goed gekend want nog geen acht maanden na haar geboorte overleed ze op 26 januari 1907 op 38-jarige leeftijd. Vader Clays hertrouwde twee jaar later op 20 januari 1909 met Elisabeth Devestele wiens dochter Martha op haar beurt trouwde met Florimond, de oudere broer van Yvonne, en dit op 21 maart 1915 te Ealing in Engeland. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtte Yvonne, samen met haar stiefmoeder en stiefzuster naar datzelfde Engeland waar ze naar school ging en daar de Engelse taal aanleerde. Voor en na de oorlog volgde ze een opleiding in scholen in Antwerpen en Onze-Lieve-Vrouw-Waver (dichtbij Mechelen). In die dagen was het onderwijs in België ééntalig frans (zelfs in het Vlaamse landsgedeelte) en zodoende was Yvonne ook de Franse taal machtig. Dit kwam goed van pas toen ze in Blankenberge, waar haar ouders, zoals bijna elke welstellende Antwerpenaar, een buitenverblijf hadden, Rafael Ángel Calderón Guardia leerde kennen. Hij behaalde in 1926 zijn doctoraat in de geneeskunde aan de eveneens franstalige ULB (Vrije Universiteit Brussel). Zodoende konden beiden met elkaar communiceren in de taal van Molière. Na hun huwelijk in de kerk van de Heilige Jozef te Antwerpen op 28 juli 1927 vertrok het koppel naar Costa Rica waar het verbleef bij de ouders van Rafael Ángel. Vader Rafael Calderón Muñoz was afgestudeerd als geneesheer in de KUL (Katholieke Universiteit Leuven) in België en was aldus eveneens de Franse taal machtig. Hij en zijn vrouw Ana Maria Guardia Mora verwelkomden Yvonne met open armen. Yvonne leerde de Spaanse taal in de dagelijkse praktijk. Rafael Ángel begon te werken als dokter in het Hospitaal San Juan de Dios, belandde later in de politiek en won de presidentsverkiezingen in 1940. Yvonne vergezelde haar echtgenoot, als First Lady, op al zijn buitenlandse reizen en fungeerde als tolk tijdens zijn gesprekken met de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt. Door haar perfecte Engels, persoonlijkheid en intelligentie was ze graag gezien in Washington wat vele deuren opende ten voordele van Costa Rica. Zo kon ze heel wat belangrijke zaken afwikkelen met de autoriteiten van de Verenigde Staten waardoor ze, onofficieel  de eerste diplomate in de geschiedenis van Costa Rica werd. Ze had ook onder andere haar deel in de totstandkoming van de sociale hervormingen in het land, lag mee aan de basis van de oprichting van het Nationaal Symfonisch Orkest in 1940 en was actief in heel wat liefdadigheidswerken. Dit is maar een kleine opsomming van al haar verwezenlijkingen. Veel meer informatie hierover kan je terugvinden in de hiervoor vermelde literatuur. Het huwelijk met Rafael Ángel kwam na 17 jaar ten einde. Van dan af zou het bergaf gaan met Yvonne. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had ze heel wat moeite om een deel van de erfenis, na het overlijden van haar vader op 7 januari 1941, vanuit het door de Duitsers bezette België naar de Verenigde Staten te krijgen. Na de Tweede Wereldoorlog ging ze persoonlijk terug naar België om te proberen wat er van de erfenis nog overschoot te recupereren. Ze kon daarmee twee eigendommen kopen in Costa Rica die na de burgeroorlog in 1948 in beslag werden genomen door  de rechtbank toen Yvonne zich niet in het land bevond. Na een hele lange strijd die jaren duurde, kon Yvonne eindelijk terug over haar eigendommen beschikken maar diende die al snel te verkopen voor de afbetaling van enorme bedragen achterstallige belastingen. Van het immense fortuin van de familie Clays bleef zodoende niets meer over.  Eind de jaren ’70 kon president Daniel Oduber Quirós bewerkstelligen een klein pensioen aan Yvonne toe te kennen. Toch ging het van kwaad naar erger. Volgens Victor Valembois werden de woningen waarin Yvonne verbleef alsmaar kleiner, alsmaar oncomfortabeler. Er werden meer en meer goederen verpacht door haar om toch maar wat geld in kas te hebben. Enkele keren werd ze buitengezet omdat ze de huur niet kon betalen. Vaak ging ze slapen zonder te weten of er ’s anderdaags ontbijt zou zijn. De laatste jaren van haar leven werd Yvonne bijgestaan door haar dienstmeid Ermelinda Vega Vega en haar chauffeur Manuel Sibaja. Uiteindelijk stierf Yvonne in volledige armoede op 11 februari 1994 aan de complicaties van een nierziekte in het ziekenhuis dat de naam van haar echtgenoot draagt.  Haar laatste rustplaats bevindt zich in Montesacro, Curridabat, San José waar ze ligt in alle anonimiteit, vergeten door Costa Rica, onbekend in België. Een tragisch einde voor een persoon waarvoor we alleen maar respect kunnen opbrengen. De roep naar rechtvaardigheid klinkt hierdoor alleen maar luider.

Foto’s :

De zwart-wit foto’s behoren, in hun origineel formaat, tot het documentaire archief van het Nationaal Archief van Costa Rica, en werden ons bezorgd door het Dr. Calderón Guardia museum.

Foto 1 : Yvonne Clays werd op 17/06/1906 gedoopt in de kerk van de Heilige Jozef te Antwerpen. Hier vond ook de begrafenis plaats van haar moeder (waarschijnlijk ook haar Eerste en Plechtige Communie) en haar huwelijk met Rafael Ángel. 

Foto 2 : Voor de Eerste Wereldoorlog ging Yvonne naar school in het Heilig Hart van Jezus in de Lamornièrestraat 150 te Antwerpen. Het pensionaat werd in 1904 opgericht door de uit Frankrijk afkomstige Dames du Sacré-Coeur, of de Société du Sacré-Coeur de Jesus.

Foto 3 : Haar stiefzuster Martha was 9 jaar ouder en fungeerde als de oudere zus van Yvonne. Beiden waren onafscheidelijk en Yvonne sprak steeds over haar als “mijn zuster” en nooit over “mijn stief- of schoonzuster”. Hier op de foto in De Haan aan de Belgische kust.

Foto 4 : het burgerlijk huwelijk van Yvonne met Rafael Ángel vond plaats op donderdag 28 juli 1927 in het stadhuis van Antwerpen.

Foto 5 : Het koppel in betere tijden.

Foto 6 : Yvonne ligt begraven op het kerkhof Montesacro, Curridabat. Victor Valembois zorgde voor de bijhorende herdenkingsplaat.

Foto 7 : In dit huis in de Provinciestraat – Zuid (= huidige Lamornièrestraat) nummer 121 woonde de familie Clays bij de geboorte van haar dochter.

Foto 8 : Yvonne met haar vader, stiefmoeder en stiefzuster op de zeedijk te Blankenberge

Foto 9 :  Yvonne en Rafael Ángel leerden elkaar kennen in Blankenberge, waarschijnlijk in het Casino-Kursaal waar in de zomer dagelijks feesten en bals werden georganiseerd.

Foto 10 : Yvonne en Rafael Ángel, samen met Eleonor Roosevelt en Cordell Hull, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken.

Foto 11 : Yvonne samen met stiefzuster Martha en haar zoon Albert-Georges (de enige neef van Yvonne) in oktober 1932 tijdens een vakantie in de Ardennen.

Foto 12 : Het Calderón Guardia ziekenhuis waar Yvonne overleed.

1 2 

3

4 5

6

 Doña Yvonne Clays Spoelders falleció hace 25 años

El 11 de febrero, hace exactamente 25 años, falleció doña Yvonne Clays Spoelders, la Primera Dama de Costa Rica en los años 1940-1944. Sólo unos pocos saben cuánto ha significado para Costa Rica, ella permanece invisible en la historia de este país y parece haberse olvidado. La escritora Yadira Calvo la cita en el documental "¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia " realizado  por Patricia Howell en 2017 por orden del Instituto Nacional de las Mujeres, como sigue:

“Yvonne Clays aunque no era una mujer costarricense fue una mujer profundamente preocupada por este país que se convirtió en su segunda patria, luchó como la que más con otros grupos de personas por las garantías sociales y fue en gran medida como la mujer a la sombra. La mujer que hizó muchas cosas pero su nombre no fue recogido con justicia por la sociedad costarricense”.

Afortunadamente, algunos personas valientes intentan mantener vivo el recuerdo de doña Yvonne Clays Spoelders para darle el honor y la justicia que se merece. Víctor Valembois, quién fue su amigo durante los últimos 10 años de su vida, mencionó a éstas personas en su libro "Costa Rica y Bélgica, 150 años (2008)" del qual es el editor, así como Miguel Acuña, Jorge Sáenz y Virginia Zúñiga. En este libro también se puede leer el curso de vida de doña Yvonne escrito por Jorge Francisco Sáenz Carbonell, Joaquín Alberto Fernández Alfaro y María Gabriela Muñoz Castro de Fernández Silva, así como también en el libro de ellos llamado "Las primeras damas de Costa Rica (2001) ". Las memorias de Doña Yvonne Clays fueron recogidas por Guillermo Villegas Hoffmeister en el libro "El otro Calderón Guardia" (1985) y por Miguel Acuña en la obra "Yvonne Clays: testigo de la neurosis de una administración" (1996). Recientemente, la autora también publicó el trabajo "Primera Dama Yvonne Clays: Primera mujer diplomática de Costa Rica" (2015). Al escribir sobre esta admirable mujer, como es el caso de Víctor Valembois en muchos de sus artículos, es la mejor manera de continuar luchando para que se le haga justicia. En el futuro también habrá un documental de televisión y un nuevo libro sobre ella.

Doña Yvonne Clays nació en Amberes, Bélgica el 3 de junio de 1906. Sus padres eran acomodados y pertenecían a la nobleza de esa época. El padre Joseph Clays no era un comerciante de diamantes, como se menciona erróneamente en varias publicaciones, fue un comerciante de madera. Esto no sería de extrañar ya que el padre de don Joseph, Augustus Clays, trabajaba como aserrador. La madre Joanna Maria Catharina Spoelders tenía dos hermanos que eran comerciantes de madera y su padre, Ludovicus Spoelders, era carpintero. Doña Yvonne nunca conoció muy bien a su madre porque cuando tuvo ocho meses de nacida falleció (ella fallece el 26 de enero de 1907 a la edad de 38 años). El padre Clays volvió a casarse dos años después, el 20 de enero de 1909, con Elisabeth Devestele, y cuya hija Martha, a su vez, se casó con Florimond, el hermano mayor de doña Yvonne, el 21 de marzo de 1915 en Ealing, Inglaterra. Durante la Primera Guerra Mundial, doña Yvonne, junto con su madrastra y su hermanastra, huyeron a Inglaterra donde fueron a la escuela y allí aprendió el idioma inglés. Antes y después de la guerra, asistió a escuelas en Amberes y Wavre-Notre-Dame (cerca de Malinas). En aquellos días, la educación en Bélgica era monolingüe francés (incluso en la parte flamenca del país) y, por lo tanto, doña Yvonne también dominaba el francés. Esto le fue muy útil cuando estaba en Blankenberge, donde sus padres, como casi todos los residentes de Amberes adinerados, tenían una residencia privada, y allí conoció a Rafael Ángel Calderón Guardia . El obtuvo su doctorado en medicina en 1926 en el ULB (Vrije Universiteit Brussel) también en francés. De esta manera, ambos podrían comunicarse entre sí en el lenguaje de Molière. Después de casarse en la iglesia San José de Amberes el 28 de julio de 1927, la pareja se fue a Costa Rica donde se quedaron con los padres de don Rafael Ángel. Su padre Rafael Calderón Muñoz se graduó de médico en el KUL (Katholieke Universiteit Leuven) en Bélgica y, por lo tanto, también estaba familiarizado con la lengua francesa. Él y su esposa Ana María Guardia Mora recibieron a doña Yvonne con los brazos abiertos. Doña Yvonne aprendió el idioma español en la práctica diaria. Don Rafael Ángel comenzó a trabajar como médico en el Hospital de San Juan de Dios, posteriormente en política para luego ganar las elecciones presidenciales en 1940. Doña Yvonne acompañó a su esposo, como Primera Dama en todos sus viajes al extranjero y actuó como intérprete durante sus conversaciones con el  presidente de los Estados Unidos, Franklin Delano Roosevelt. Debido a su perfecto inglés, personalidad e inteligencia, se le abrieron las puertas en Washington en beneficio de Costa Rica. Ella fue capaz de resolver muchos asuntos importantes ante las autoridades de los Estados Unidos, lo que la convirtió, extraoficialmente, en la primera diplomática en la historia de Costa Rica. También participó en la realización de las reformas sociales en el país, formó parte de la fundación de la Orquesta Sinfónica Nacional en 1940 y participó activamente en muchas obras de caridad. Esta es solo una pequeña lista de todos sus logros. Se puede encontrar mucha más información en la literatura mencionada anteriormente. Su matrimonio con don Rafael Ángel llegó a su fin después de 17 años. A partir de entonces su vida cambiaría. Durante la Segunda Guerra Mundial tuvo muchos problemas para obtener parte de la herencia después de que su padre muriera el 7 de enero de 1941 de la Bélgica, ocupada por los alemanes, y pasarla a los Estados Unidos. Después de la Segunda Guerra Mundial, ella personalmente regresó a Bélgica para intentar recuperar lo que quedaba de la herencia. Ella pudo comprar dos propiedades en Costa Rica que fueron confiscadas por el Tribunal de Probidad después de la guerra civil en 1948 cuando doña Yvonne no estaba en el país. Después de una larga lucha que duró años, doña Yvonne finalmente tuvo acceso a su propiedad, pero tuvo que venderla rápidamente para pagar los atrasos en los impuestos. Nada queda de la inmensa fortuna de la familia Clays. A fines de la década de 1970, el presidente Daniel Oduber Quirós pudo otorgarle una pequeña pensión a doña Yvonne. Sin embargo, su situación no mejoró. Según Víctor Valembois, las viviendas en las que se hospedaba doña Yvonne eran cada vez más pequeñas y cada vez más incómodas. Cada vez más sus bienes fueron vendidos para obtener algo de dinero en efectivo. La desalojaron varias veces porque no podía pagar el alquiler de su casa. A menudo se iba a dormir sin saber si tendría para desayunar al día siguiente. En los últimos años de su vida, doña Yvonne fue asistida por su empleada Ermelinda Vega Vega y su chofer Manuel Sibaja. Al final, Yvonne murió en completa pobreza el 11 de febrero de 1994 por las complicaciones de una enfermedad renal en el hospital que lleva el nombre de su esposo. Su lugar de descanso final es en Montesacro, Curridabat, San José, donde se encuentra en total anonimato, olvidada por Costa Rica  y desconocida en Bélgica. Un final trágico para una mujer a quien no sólo debemos mostrarle nuestro respeto sino también reconocimiento. El llamado a la justicia es cada vez más fuerte para que no sea olvidada por los costarricenses ni por los belgas.

Fotos:

Las fotografías en blanco y negro pertenecen, en su formato original, al Archivo Documental del Archivo Nacional y fueron aportadas por el Museo Dr. Calderón Guardia. 

Foto 1: Doña Yvonne Clays fue bautizada el 17 de junio de 1906 en la iglesia de San José situada en Amberes. Aquí también tuvo lugar el funeral de su madre (probablemente su primera comunión y confirmación) y su matrimonio con don Rafael Ángel. 

Foto 2: Antes de la Primera Guerra Mundial, Doña Yvonne fue a la escuela en el Sagrado Corazón de Jesús en el Lamornièrestraat 150 en Amberes. El internado fue fundado en 1904 por las Damas del Sacré-Coeur de Francia, o la Société du Sacré-Coeur de Jesus.

Foto 3: Su hermanastra Martha tenía 9 años más y actuó como la hermana mayor de Yvonne. Ambos eran inseparables e Yvonne hablaba de ella como "mi hermana" y nunca como "mi hermanastra o cuñada". Aquí en la foto juntos en De Haan en la costa belga.

Foto 4: La boda civil de Doña Yvonne con Rafael Ángel tuvo lugar el jueves 28 de julio de 1927 en el ayuntamiento de Amberes.

Foto 5: La pareja en tiempos mejores.

Foto 6: Doña Yvonne está enterrada en el cementerio Montesacro, Curridabat. El Sr. Victor Valembois se hizó cargo de la placa conmemorativa que la acompañaba.

Foto 7: En esta casa en el Provinciestraat - Zuid (ahora Lamornièrestraat) número 121 donde vivió la familia Clays cuando nació de su hija.

Foto 8: Doña Yvonne con su padre, su madrastra y su hermanastra en el rompeolas en Blankenberge

Foto 9: Doña Yvonne y Rafael Ángel se reunieron en Blankenberge, probablemente en el Casino Kursaal, donde se organizaban todos los días en el verano fiestas y bailes.

Foto 10: Doña Yvonne y Rafael Ángel, junto con Eleonor Roosevelt y Cordell Hull, el Secretario de Estado de los Estados Unidos.

Foto 11: Doña Yvonne junto con su hermanastra Martha y su hijo Albert-Georges (el único sobrino de Doña Yvonne) en octubre de 1932 durante unas vacaciones en las Ardenas.

Foto 12: El hospital de Calderón Guardia donde murió Doña Yvonne.

7 8

9 10 

11   

12