El fenómeno de las grutas de Lourdes
Según la tradición católica, mayo es el mes en
el que la Virgen María es el centro. Se encienden velas a las imágenes de la
Virgen María, se llevan a cabo procesiones y se organizan peregrinaciones a la
Virgen María. Uno de los lugares de peregrinación más famoso es Lourdes, en los
Pirineos franceses, donde se dice que en 1858 la Virgen María se apareció 18
veces a Bernadette Soubirous cerca de una gruta en la orilla del río "la
gave de Pau". No mucho después, la devoción local a la Virgen María se
extendió a toda Francia y finalmente al resto del mundo y Lourdes se convirtió
en un conocido lugar de peregrinación con millones de visitantes cada año. Sin
embargo, a finales del siglo XIX y principios del XX, sólo los adinerados
podían visitar Lourdes. Para darles a todos una oportunidad de visitar el lugar,
se construyeron réplicas de la gruta en todo el mundo. Y por tanto, también en
Bélgica y Costa Rica.
Grutas de Lourdes en Bélgica
En muchas partes exitieron grutas de Lourdes en Bélgica, por ejemplo: lugares públicos, junto a iglesias, en monasterios y castillos, en innumerables jardines privados. Esa construcción se llevó a cabo en diferentes períodos: en el último cuarto del siglo XIX, (poco después de las apariciones en Lourdes), después de la Primera Guerra Mundial, luego de 1925 cuando Bernardita fue beatificada, después de las apariciones de la Virgen reconocidas en Beauraing (provincia de Namur) y Banneux (provincia de Lieja) en 1932 y 1933 y la canonización de Bernadette, también en 1933. Después de la Segunda Guerra Mundial hubo otro resurgimiento entre los años 1950-1960.
Dado que la intención era construir una copia
de la gruta de Lourdes, el aspecto general de todas las grutas era básicamente
el mismo, pero los tamaños eran diferentes y se utilizaron materiales muy
diferentes. A menudo, se traía un trozo de piedra de la gruta de Lourdes y se
usaba en la construcción. Para esos fragmentos de la gruta auténtica, se
emitieron certificados en Lourdes, que fueron proporcionados por los
peregrinos. Hay historias de que pastores y arquitectos viajaron a Lourdes para
tomar las dimensiones correctas de la gruta y dibujar su forma.
Para obtener una imitación creíble de la gruta, se crearon talleres especializados en roca, a menudo empresas familiares, quien hoy en día han desaparecido. Las formas y pliegues de la roca en Lourdes se modelaron con cemento o hormigón. Otras grutas se construyeron con cantos rodados o bloques y se clasificaban como grutas de fantasía.
La gruta de Lourdes más antigua que se conserva
en Bélgica se encuentra en los “Rotsebos” en Houthulst (provincia de Flandes
Occidental). Fue encargado por la esposa del senador Joannes Cassiers y fue
consagrada en 1870. El hecho de que Houthulst fuera destruído por los
bombardeos durante la Primera Guerra Mundial y que la gruta haya permanecido
intacta siempre ha sido visto como un milagro.
Hoy en día, el culto mariano floreciente y
generalizado sin precedentes en Bélgica es lamentablemnte una cosa del pasado.
Desde entonces, muchas grutas han desaparecido porque estaban demasiado
deterioradas o porque tuvieron que dar paso a un nuevo edificio. Otras han sido
renovadas, están protegidas como monumentos o están ubicadas en un llamado “parque
de la devoción”. Aún así, las grutas continúan atrayendo gente. Se reza con
menos frecuencia que en el pasado el rosario, pero se visita más a menudo para
encontrar un poco de paz y tranquilidad o simplemente para encender una vela
por alguna intención. Según Kerknet (el portal de la Iglesia católica en
Flandes), solo en Flandes habrían unas dos mil grutas de Lourdes.
Grutas de Lourdes en Costa Rica
Iglesia de Nuestra Senora de Lourdes - La gruta de Santuario exterior, Montes de Oca / Kerk van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes, de grot van het buitenste Heiligdom, Montes de Oca (foto: Pagina Facebook : Fotos Antiguas del Canton de Montes de Oca)
Se desconoce cuántas grutas de Lourdes se construyeron en Costa Rica y cuántas de ellas aún existen hoy en día. En nuestra búsqueda las encontramos en 6 provincias: en Alajuela (Naranjo 1923, Grecia 1924, Orotina 1932), Cartago (Potrero Cerrado 1941), Heredia (El Carmen 1878, San Antonio de Belén 1905, San Joaquín de Flores 1917, Barva 1943 ), Limón (Guápiles 1958), Puntarenas (Puntarenas 1929) y San José (San Antonio de Desamparados 1921, Montes de Oca 1956). Probablemente hay muchas más en estas provincias, y también se puede encontrar unas en Guanacaste.
La gruta en los jardines de la Iglesia de San Joaquín de Flores, Heredia / de grot in de tuinen van de Iglesia de San Joaquín de Flores, Heredia (foto: Mariana Ramírez Víquez)
El Santuario de Nuestra Señora de Lourdes, Barva / Het Heiligdom van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes, Barva (foto : Heredia Hoy)
La Gruta de Nuestra
Señora de Lourdes, en los jardines del Templo parroquial de Grecia / De grot
van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes, in de tuinen van de parochietempel van Grecia
(foto: facebook pagina Parroquia Nuestra
Señora de Las Mercedes, Grecia)
En contraste con Bélgica, donde las razones de su construción no fueron siempre religiosas, en Costa Rica la religión fue la base para construir una gruta de Lourdes. La devoción a la Santísima Virgen María o las conmemoraciones de eventos religiosos fueron las principales razones. Por ejemplo, la gruta de San Antonio de Belén (provincia de Heredia) fue construida en honor al 50 aniversario del dogma de la Inmaculada Concepción, proclamado por el Papa Pío IX el 8 de diciembre de 1854. La gruta de Guápiles (provincia de Limón) ) fue consagrada en 1958, cien años después de las apariciones marianas en Lourdes.
Otra diferencia con Bélgica es que en Costa Rica solía ser un sacerdote quien tomaba la iniciativa de construir una gruta. Ocasionalmente, incluso un sacerdote de ascendencia extranjera (a menudo española), como en las grutas de San Joaquín de Flores (provincia de Heredia), Naranjo (provincia de Alajuela) y Puntarenas (en la provincia del mismo nombre).
La gruta de Naranjo. El sacerdote
José del Olmo Salvador, de ascendencia española, no sólo fue el fundador de la gruta
durante su mandato, sino que también estuvo a cargo de la construcción de la
basílica / De grot van Naranjo. De van Spaanse afkomst zijnde priester José del Olmo Salvador was
tijdens zijn ambtsperiode niet alleen de oprichter van de grot maar had ook de
leiding over de bouw van de basiliek (foto : pagina facebook : Naranjeños en
línea)
La gruta de Puntarenas estuvo ubicada en el lado norte de la iglesia parroquial (catedral desde 1998) en los jardines entre esta iglesia y la Casa Cural casi al frente del actual Liceo José Martí. La gruta, fue copia exacta de Lourdes, fue consagrada en 1929. Las estatuas de la Virgen María y Bernadette (compradas en Lourdes) llegaron a Puntarenas el 08/02/1929 y fueron llevadas por los habitantes en procesión desde el edificio de la aduana hasta la iglesia. Esto también dio lugar a la idea de cantar una canción en honor a la Virgen. Se trata de “Es María, la blanca paloma”, canción originalmente destinada a Nuestra Señora de Fátima. En Bélgica, y más concretamente en la parte flamenca, también existe una canción mariana, todavía conocida hoy en día, “Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen (Nuestra Señora de Flandes)”, una canción compuesta en 1910 por Lodewijk de Vocht a petición de los padres jesuitas de Gante. La gruta de Puntarenas fue demolida en 1989 y la imagen de la Virgen María aún se conserva en la Casa Cural.
La gruta de Puntarenas (imagen del repositorio de imágenes de la
Universidad de Costa Rica) / De grot van Puntarenas (afbeelding uit de beeldbank
van de Universiteit van Costa Rica)
Los artistas también fueron llamados a menudo para las esculturas en las grutas. Quizás el más famoso fue Manuel María Zúñiga Rodríguez, conocido por sus estatuas e imágenes religiosas. En total, su taller habría realizado más de dos mil, la mayoría destinadas a iglesias, pero en ocasiones también a una gruta de Lourdes. Para los de La Plazoleta, San Antonio de Desamparados (provincia de San José) realizó dos bellas imágenes en relieve y de gran tamaño, entre ellas una estatua de Nuestra Señora. Para la gruta de “Las Delicias”, Potrero Cerrado (provincia de Cartago) se realizó la estatua de Bernardita. Desafortunadamente, ambas grutas ya han desaparecido.
La gruta de Lourdes más antigua que se conserva en Costa Rica es la de la parroquia “Inmaculada Concepción de María” de El Carmen en Heredia. Fue construida en 1878 en honor al vigésimo aniversario de la primera aparición mariana en Lourdes.
La gruta de la parroquia de "Inmaculada Concepción de María" de El Carmen en Heredia / De grot van de parochie "Inmaculada Concepción de María" van El Carmen in Heredia (fotos fina atención : P.Guillermo Hidalgo)
Las Grutas de Lourdes, son lugares de silencio,
tranquilidad, oración y reflexión. Muchas todavía encuentran un oído atento con
nuestra querida Virgen María y Bernadette, se encienden una vela y cobran
valor. ¡Qué esta tradición dure para siempre¡.
Het fenomeen van de Lourdesgrotten.
Mei is volgens de katholieke
traditie de maand waarin de Maagd Maria centraal staat. Er worden kaarsen
aangestoken bij Mariabeelden, processies gehouden en bedevaarten georganiseerd
naar Mariaoorden. Eén van de bekendste bedevaartsoorden bevindt zich te Lourdes
in de Franse Pyreneeën waar in 1858 de Maagd Maria in totaal 18 keer zou
verschenen zijn aan Bernadette Soubirous bij een grot aan de oever van het
riviertje “la gave de Pau”. Niet veel
later breidde de plaatselijke Mariadevotie zich uit naar heel Frankrijk en
tenslotte naar de rest van de wereld en groeide Lourdes uit tot het alom
bekende bedevaartsoord met zijn miljoenen bezoekers per jaar. Eind 19de
en begin 20ste eeuw was het echter alleen voor de allerrijksten
mogelijk om een bezoek te brengen aan Lourdes.
Om iedereen een kans te geven, werden overal ter wereld replica’s van de
grot gebouwd. En dus ook in België en Costa Rica.
Lourdesgrotten in België
Op openbare plaatsen, naast kerken, bij kloosters en kastelen, in ontelbare privétuinen, bijna overal ontstonden er massaal veel Lourdesgrotten in België. Die bouw vond plaats in verschillende periodes. Eerst in het laatste kwart van de 19de eeuw, kort na de verschijningen in Lourdes. Vervolgens na de Eerste Wereldoorlog, na 1925 toen Bernadette zalig werd verklaard, na de erkende Maria verschijningen in Beauraing (provincie Namen) en Banneux (provincie Luik) in 1932 en 1933 en de heiligverklaring van Bernadette, eveneens in 1933. Na de Tweede Wereldoorlog volgt er nog een heropleving in de jaren 1950-1960.
Jette (dichtbij Brussel). De grot werd ingewijd tijdens de Eerste
Wereldoorlog op 15 augustus 1915 door Kardinaal Mercier en werd gebouwd om te
bidden voor de soldaten / Jette (cerca de Bruselas). La gruta fue
consagrada durante la Primera Guerra Mundial el 15 de agosto de 1915 por el
cardenal Mercier y fue construida para rezar por los soldados (foto:website
sitio web Jette)
Omdat het de bedoeling was om een kopie van de grot van Lourdes op te richten, was het globale uitzicht van alle grotten dan ook in principe hetzelfde, maar de formaten verschilden en er werden heel diverse materialen gebruikt. Vaak werd een stuk steen uit de grot van Lourdes meegebracht en verwerkt in de constructie. Voor die fragmenten van de authentieke grot werden in Lourdes certificaten uitgereikt die werden meegebracht door bedevaarders. Er gaan verhalen de ronde dat pastoors en architecten naar Lourdes reisden om de juiste afmetingen van de grot te nemen en de vorm op te tekenen.
Voor een geloofwaardige imitatie van de grot ontstonden er gespecialiseerde ateliers van rotseurs, vaak familiebedrijven, die nu allemaal verdwenen zijn. Met cement of beton werden de vormen en plooien van de rots in Lourdes na geboetseerd. Andere grotten werden gebouwd met keien of blokken en worden gecategoriseerd als fantasiegrotten.
De oudste nog bestaande Lourdesgrot van België bevindt zich in het “Rotsebos” te Houthulst (provincie West-Vlaanderen). Ze werd gebouwd in opdracht van de vrouw van senator Joannes Cassiers en in 1870 ingewijd. Het feit dat Houthulst tijdens de Eerste Wereldoorlog verwoest werd door bombardementen en de grot overeind bleef, werd altijd als een mirakel aanzien.
Heden ten dage is de ongekende bloei en de alom verspreide Mariaverering in België grotendeels verleden tijd. Vele grotten zijn intussen verdwenen omdat ze te bouwvallig waren of plaats moesten maken voor een nieuwbouw. Andere werden dan weer gerenoveerd, zijn beschermd als monument of bevinden zich in een zogenaamd devotiepark. Toch blijven de grotten mensen aantrekken. Minder vaak om de rozenkrans te bidden, vaker om wat stilte en rust te vinden of gewoon om een kaarsje te branden. Volgens Kerknet (het portaal van de katholieke kerk in Vlaanderen) zouden er alleen in Vlaanderen toch nog altijd ongeveer tweeduizend Lourdesgrotten bestaan.
Mariapark, Lommel (provincie Limburg). De grot werd ingewijd in 1928 en boven op de rots staat een miniatuurmodel van de Basiliek van de Onbevlekte Ontvangenis van Lourdes / Mariapark, Lommel (provincia de Limburgo). Inaugurada en 1928, la gruta tiene un modelo en miniatura de la Basílica de la Inmaculada Concepción de Lourdes encima de la roca. (foto: Pascal Van Acker)
De grot van Edegem (provincie Antwerpen), gelegen aan de westzijde van de Basiliek, werd ingewijd in 1884 / La gruta de Edegem (provincia de Amberes), ubicada en el lado oeste de la Basílica, fue consagrada en 1884.
De grot van Herenthout (provincie Antwerpen) werd gebouwd in 1939 in de
voortuin van een privé woning ter nagedachtenis van de in dat zelfde jaar
gestorven eigenaar van het erf bij de hoeve / La gruta de Herenthout (provincia de
Amberes) se construyó en 1939 en el jardín delantero de una casa privada en
memoria del propietario del jardín de la granja quién falleció ese mismo año.
Lourdesgrotten in Costa Rica
Hoeveel Lourdesgrotten
er in Costa Rica werden gebouwd en hoeveel er daar vandaag nog van bestaan, is
niet bekend. In onze zoektocht hebben we er in 6 provincies teruggevonden
: in Alajuela (Naranjo 1923, Grecia 1924, Orotina 1932), Cartago (Potrero
Cerrado 1941), Heredia (El Carmen 1878, San Antonio de Belén 1905, San Joaquín de Flores 1917, Barva 1943), Limón
(Guápiles 1958), Puntarenas (Puntarenas 1929) en San José (San Antonio de
Desamparados 1921, Montes de Oca 1956). Waarschijnlijk zijn er in deze
provincies nog veel meer, en kan men er ook vinden in Guanacaste.
In tegenstelling tot
België, waar er ook af en toe niet-religieuze redenen de oorzaak waren, lagen in Costa Rica voornamelijk religieuze
redenen aan de basis voor het bouwen van een Lourdes grot. De devotie tot de Heilige
Maagd Maria of herdenkingen van religieuze gebeurtenissen vormden de
hoofdredenen. Zo werd de grot in San Antonio de Belén (provincie Heredia)
gebouwd ter ere van de 50ste verjaardag van het dogma van de
Onbevlekte Ontvangenis, afgekondigd door paus Pius IX op 8 december 1854. De
grot in Guápiles (provincie Limón) werd in 1958 ingewijd, honderd jaar na de
Mariaverschijningen in Lourdes.
Nog een verschil met België
is dat het in Costa Rica meestal een priester was die het initiatief nam voor
het bouwen van een grot. Af en toe zelfs een priester met buitenlandse (vaak
Spaanse) afkomst, zoals bij de grotten in San Joaquín de Flores (provincie
Heredia), Naranjo (provincie Alajuela) en Puntarenas (in de gelijknamige
provincie).
De grot van/La,gruta de Naranjo. (fotos : pagina facebook : Naranjeños en
línea)
De grot in Puntarenas
was gelegen aan de noordkant van de parochiekerk (sinds 1998 kathedraal) in de
tuinen tussen deze kerk en de pastorie bijna tegenover het huidige Liceo José
Marti. De grot, een exacte kopie van deze van Lourdes, werd ingewijd in
1929. De beelden van Maria en Bernadette
(aangekocht in Lourdes) kwamen op 02/08/1929 in Puntarenas aan en werden door de
bewoners in processie van het douanegebouw naar de kerk gedragen. Zo ontstond
tevens het idee van het zingen van een lied ter ere van Maria. Het betreft “Es
Maria, la blanca paloma”, een lied dat oorspronkelijk bedoeld was voor
Onze-Lieve-Vrouw van Fátima. In België,
en meer bepaald in het Vlaamstalige deel, bestaat er eveneens een tot op vandaag
nog steeds bekend Marialied, “Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen”, een lied in
1910 gecomponeerd door Lodewijk de Vocht op vraag van de paters jezuïeten van
Gent. De grot in Puntarenas werd in 1989 afgebroken en het beeld van Maria wordt
nog steeds bewaard in de pastorie.
Voor de beelden in de grotten werd ook vaak een beroep gedaan op kunstenaars. De beroemdste was wellicht Manuel María Zúñiga Rodríguez, die bekend stond voor zijn religieuze beelden en sculpturen. In totaal zouden er meer dan tweeduizend door hem of zijn atelier vervaardigd geweest zijn, meestal bestemd voor kerken maar af en toe ook voor een Lourdesgrot. Voor die van La Plazoleta, San Antonio de Desamparados (provincie San José) maakte hij twee prachtige beelden in reliëf op groot formaat waaronder een Mariabeeld. Voor de grot in “Las Delicias”, Potrero Cerrado (provincie Cartago) vervaardigde hij het beeld van Bernadette. Beide grotten zijn intussen, jammer genoeg, verdwenen.
De oudste nog bestaande Lourdesgrot van Costa Rica is deze van de parochie van “Inmaculada Concepción de María” van El Carmen in Heredia. Deze werd in 1878 gebouwd ter ere van de twintigste verjaardag van de eerste Mariaverschijning in Lourdes.
La gruta de la parroquia de "Inmaculada Concepción de María" de El Carmen en Heredia / De grot van de parochie "Inmaculada Concepción de María" van El Carmen in Heredia (foto fina atención : P.Guillermo Hidalgo)
Lourdesgrotten, oorden van stilte, rust, gebed en bezinning. Velen vinden bij Maria en Bernadette nog steeds een luisterend oor, ontsteken een kaars en vatten nieuwe moed. Dat deze traditie voor altijd mag blijven bestaan.
De grot van Deurne-Ruggeveld (provincie Antwerpen) werd ingewijd op 5 mei 1935 maar werd door allerlei omstandigheden begin van de jaren zeventig afgebroken / La gruta de Deurne-Ruggeveld (provincia de Amberes) fue inaugurada el 5 de mayo de 1935 pero fue demolida a principios de la década de 1970 debido a diversas circunstancias.
De Lourdesgrot van Wiemesmeer bij Zutendaal (provincie Limburg) is de
enigste van gans België (en misschien wel van de hele wereld) met een huisnummer
(65). Niet om er post te kunnen ontvangen, wel om er een internetverbinding te
installeren / La gruta de Lourdes de Wiemesmeer cerca de Zutendaal (provincia
de Limburgo) es la única en toda Bélgica (y quizás en todo el mundo) con un
número de casa (65). No para poder recibir correo allí,
sino para instalar una conexión a Internet. (foto: Photonews)
Bronnen/Fuentes:
Apuntes históricos de mi pueblo, El Guacho,
Filadelfo González Murillo
La gruta de Nuestra Señora de Lourdes, Pompilio
Segura Chaves
Criterianota Mariagrotten,
interne nota Agentschap Onroerend Erfgoed 2014, A. Berghmans
Naranjeños en línea, Facebook
Noches de cultura con Manuel Alvarado, Radio
Puerto TV
El legado imaginero de Manuel María Zúñiga
Rodríguez, Luis Carlos Bonilla Soto
Kapelletjesroute, gemeentebestuur en
Toerismeraad Herenthout
Artikels uit/artículos de : La Tribuna, Diario
de Costa Rica, La Prensa Libre, Het Laatste Nieuws
No hay comentarios.:
Publicar un comentario