Considerada una de las mejores orquestas de Centro y Sudamérica, la Orquesta Sinfónica Nacional de Costa Rica celebrará su 80 aniversario el 31 de octubre. La Orquesta está formada por unos 75 músicos profesionales, la mayoría de ellos costarricenses, y en los últimos años ha actuado en Asia (Japón, Taiwán), Europa (Alemania, Hungría, República Checa, España), América del Norte (Estados Unidos, México), Centroamérica y el Caribe (Panamá). Desde el 2014, el estadounidense Carl St. Clair ha sido el director principal.
¿Cómo empezó?
Los primeros intentos de establecer una Orquesta Sinfónica Nacional los hizo don Juan Loots, un compositor y músico belga, que residió en Costa Rica desde 1907 y fue el director general de las bandas militares. En 1915 se reunió por primera vez una verdadera orquesta sinfónica con 55 músicos que se presentó por primera vez en el Teatro Nacional de San José el 17 de agosto de 1915. Los solistas fueron doña Zelmira Segreda de Cappella (la alondra costarricense); don Alejandro Monestel, que entre 1882 y 1884 había estudiado órgano con don Alphonse Mailly en el Real Conservatorio de Música de Bruselas; don Ismael Cardona Valverde, violinista y don Julio Osma, quien había recibido su formación principalmente en España y fue uno de los fundadores del “Conservatorio de Música y Declamación”. Después de dos conciertos la orquesta ya estaría disuelta por falta de financiación.
Un
segundo intento de don Juan Loots siguió en 1926. Esta vez logró reunir a unos
40 músicos y luego de semanas de ensayos se llevó a cabo el concierto inaugural
de la “Orquesta Sinfónica de Costa Rica” el 25 de mayo de 1926 en el Teatro
Moderno de San José. Esta vez los solistas fueron el violinista don Alvar
Antillón y el flautista don Roberto Cantillano. Le seguirían conciertos
mensuales, la mayoría en el Teatro Nacional, e incluso hubo una gira, en 1927,
por Centroamérica y México, que, sin embargo, resultó ser un fiasco. Por un
lado, el organizador de la gira, don Jacques Nicolai, se había embolsado todos
los subsidios recibidos para que la orquesta tuviera que ser repatriada por el
gobierno costarricense luego de la gira. Y además, la orquesta recibió una
crítica negativa de la prensa mexicana y costarricense, lo que no benefició la
moral de los músicos. Un último concierto se celebró en noviembre de 1928.
En
1940 se funda la Orquesta Sinfónica Nacional por amor a la música, gracias al
esfuerzo de varias personas:
Don Hugo Mariani, un músico, violinista y director de origen italiano, había montado una pequeña orquesta que lleva su nombre en 1940, entreteniendo a los visitantes de “El Sesteo”, el primer “night club” de lujo de San José. Don Alfredo Serrano, violinista que había vivido en Nueva York, fue el fundador del cuarteto de música que lleva su nombre y buscaba músicos para formar una orquesta. La Orquesta Mariani y el Cuarteto Serrano se fusionaron en una sola orquesta, pero faltaron los recursos económicos necesarios.
La Primera Dama doña Yvonne Clays Spoelders unió fuerzas con el violinista don Héctor y la escritora doña Consuelo Reyes Calderón, sobrino y sobrina de su esposo, el presidente Dr. Rafael Ángel Calderón Guardia, para fundar una Orquesta Sinfónica Nacional. Sus primeros intentos no tuvieron éxito porque el presidente no compartió su pasión al principio. Como resultado, la Sra. Yvonne Clays buscó por ella misma los fondos necesarios. Ella logró recaudar 4.000 colones mensuales para la orquesta. También contó con la ayuda de otras dos mujeres para que la ayudaran a recaudar dinero del cuerpo diplomático. Una fue la señora Berta González Quesada, hija del escritor don Manuel González Zeledón y casada con el adinerado empresario don Edmondo Gerli de Paoliny, dueño del prestigioso negocio “Botica Francesa”. La otra fue la señora Carlota (Lottie) Taurel Serrano, viuda de don Alberto González Lahmann, asesinado en 1935, figura destacada de la agricultura y la industria. Poco a poco, más personas y algunas organizaciones, como el Club Rotario, apoyaron la iniciativa.
Con un total de 40 músicos, la entonces Orquesta Nacional dio su primer concierto oficial el 31 de octubre de 1940 en el "Teatro Nacional" de San José, bajo la dirección de maestro Hugo Mariani. En 1942, el presidente Dr. Rafael Calderón otorgó al grupo una subvención económica mensual y le dio el rango de Orquesta Sinfónica Nacional de Costa Rica (OSNCR).
La
Sra. Yvonne Clays fue la primera presidenta de la Junta Directiva de la
Orquesta Nacional y desempeñó ese cargo hasta 1947, sin remuneración como
siempre lo han hecho todos los miembros de esa entidad. Probablemente también
se habrá sentido encantada de haber contribuido a completar lo que su
compatriota el maestro Juan Loots inició en los años 1910-1920, la creación de
una Orquesta Sinfónica Nacional.
Het Nationaal Symfonie Orkest van Costa Rica, dat beschouwd wordt als één van de beste orkesten van Centraal- en Zuid-Amerika, viert op 31 oktober zijn 80ste verjaardag. Het Orkest bestaat uit ongeveer 75 professionele musici, waarvan het merendeel Costa Ricanen, en heeft de voorbije jaren heel wat optredens gedaan in Azië (Japan, Taiwan), Europa (Duitsland, Hongarije, Tsjechië, Spanje), Noord-Amerika (VS, Mexico), Midden-Amerika en het Caribisch gebied (Panama). Sinds 2014 is de Amerikaan Carl St. Clair de chef-dirigent.
Hoe
het begon.
De eerste pogingen om een nationaal symfonisch
orkest op te richten werden gedaan door Jan Loots, een Belgisch componist en
muzikant, die sinds 1907 in Costa Rica verbleef en daar algemeen directeur was
van de militaire muziekkorpsen. In 1915 kreeg hij voor het eerst een echt
symfonieorkest bij mekaar met 55 musici dat voor het eerst optrad in het Teatro
Nacional te San José op 17 augustus 1915. Solisten waren Zelmira Segreda de
Cappella, de Costa Ricaanse leeuwerik; Alejandro Monestel, die tussen 1882 en
1884 nog op het Koninklijk Muziek Conservatorium te Brussel orgel had
gestudeerd bij Alphonse Mailly; Ismael Cardona Valverde, violist en Julio Osma,
die zijn scholing voornamelijk in Spanje had genoten en één van de stichters was
van het “Conservatorio de Música y Declamación”. Na twee concerten zou het
orkest reeds, door gebrek aan financiën,
ontbonden worden.
In 1926 volgde een tweede poging van Jan Loots. Deze keer kon hij een 40-tal musici verzamelen en vond na wekenlange repetities het openingsconcert van het “Orquesta Sinfónica de Costa Rica” plaats op 25 mei 1926 in het Teatro Moderno te San José. Deze keer waren de solisten de violist Alvar Antillón en de fluitist Roberto Cantillano. Er zouden nog maandelijkse concerten volgen, meestal in het Teatro Nacional, en er kwam zelfs een tournee, in 1927, in Centraal-Amerika en Mexico die echter op een fiasco zou uitdraaien. Enerzijds had de organisator van de tournee, Jacques Nicolai, alle gekregen subsidies in eigen zak gestoken zodat het orkest, na de tournee, door de Costa Ricaanse regering gerepatrieerd moest worden. Anderzijds kreeg het orkest een negatieve recensie in de Mexicaanse en Costa Ricaanse pers wat het moreel van de musici niet ten goede kwam. Een laatste concert vond plaats in november 1928.
In 1940 ontstond het Nationale Symfonie Orkest,
uit liefde voor muziek, dankzij de inspanningen van verschillende personen :
Hugo Mariani, een in Italië geboren muzikant, violist en dirigent had in 1940 een naar hem genoemd klein orkest samengesteld waarmee hij de bezoekers van “El Sesteo”, de eerste luxe nachtclub van San José, vermaakte. Alfredo Serrano, een violist die in New York had gewoond, was de stichter van het naar hem genoemde muziekkwartet en zocht muzikanten die een orkest wilden vormen. Het Mariani Orkest en het Serrano Kwartet smolten samen tot één orkest maar de nodige financiële middelen ontbraken.
First Lady Yvonne Clays Spoelders bundelde de krachten met violist Héctor en schrijfster Consuelo Reyes Calderón, neef en nicht van haar echtgenoot president Dr. Rafael Ángel Calderón Guardia, om een Nationaal Symfonisch Orkest op te richten. Hun eerste pogingen hadden weinig succes omdat de president in het begin hun passie niet deelde. Zodoende ging mevrouw Yvonne Clays zelf op zoek naar de nodige fondsen. Ze slaagde erin om 4.000 colones per maand voor het orkest binnen te halen. Ze riep eveneens de hulp in van twee andere dames om haar te helpen geld in te zamelen bij het diplomatiek korps. De ene was mevrouw Berta González Quesada, dochter van de schrijver Manuel González Zeledón en gehuwd met de rijke zakenman Edmondo Gerli de Paoliny, eigenaar van de prestigieuze handelszaak “Botica Francesa”. De andere was mevrouw Carlota (Lottie) Taurel Serrano, weduwe van de in 1935 vermoorde Alberto González Lahmann, een gekend persoon in de landbouw en de industrie. Langzamerhand schaarden zich meer personen en enkele organisaties, zoals de Rotary Club, achter het initiatief.
Met in totaal 40 muzikanten gaf het toenmalige Nationale Orkest op 31 oktober 1940 zijn allereerste officiële concert in het ‘Teatro Nacional’ te San José onder leiding van Hugo Mariani. In 1942 kende president Calderón een maandelijkse financiële subsidie toe aan de groep en kreeg het de officiële benaming van Nationaal Symfonie Orkest van Costa Rica (OSNCR).
Mevrouw Yvonne Clays was de eerste voorzitster van
het College van Bestuur van het Nationaal Orkest en vervulde deze functie tot
1947 en dit onbezoldigd zoals alle leden van dit gezelschap altijd hebben
gedaan. Ze zal waarschijnlijk ook verheugd geweest zijn haar bijdrage geleverd
te hebben aan de voltooiing van datgene waar haar landgenoot Jan Loots in de
jaren 1910-1920 aan begon, de oprichting van een Nationaal Symfonisch Orkest.
Directores Titulares / Chef-Dirigenten
1940-1948 Hugo Mariani (IT/AR/US/CR)
1948-1949 Edvard Fendler (DE/US)
1950-1954 Joseph Wagner (US)
1955-1966 Hugo Mariani (IT/AR/US/CR)
1966-1967 Ricardo del Carmen (GT)
1967-1970 Carlos Enrique Vargas (CR)
1971-1980 Gerald Brown (US)
1982-1984 Agustín Cullell Teixidó (ES/CL)
1985 Ildefonso
Cedillo (MX)
1986 Elbert
Lechtman Steinberg (CR)
1987-2001 Irwin Hoffman
(US)
2003-2010 Chosei Komatsu
(JP)
2011 Daniel
Nazareth (IN)
2014- Carl St. Clair (US)
Fuentes/Bronnen:
Centro Nacional de la Música
(https://cnm.go.cr)
Costa Rica y Bélgica,
150 años/Costa Rica en België, 150 jaar, Victor Valembois
Archivo Nacional de
Costa Rica
75 años de la Orquesta
Sinfónica Nacional:un sueño heco música, Fernando Chaves Espinach
Día
histórico: Hugo Mariani, Marta Castegnaro, La Nación
https://repositorios.cihac.fcs.ucr.ac.cr
Chisporroteos, Alberto Cañas, La Republica 13/01/2010
Juan
Loots y la música en Costa Rica, Carlos Porras
Juan
Loots y las bandas de música militar, Ludmila Svatek
De
las fanfarrias a las salas de concierto. Música en Costa Rica (1840-1940),
María Clara Vargas Cullell
Armonías
de antaño, La Nación, Laura Quesada
Costa
Rica en el siglo XX Tomo I, Eugenio
Rodríguez Vega
A
brief Overview of the Music in Costa
Rica, Dr. Norman A. Gamboa
La
Orquesta Sinfónica Nacional, Virginia Zúñiga Tristán
La
figura de Juan Loots de Blaes, El Espectador No. 8, 1929, Antonio Zelaya, Lic. Jorge
Calzada
Bibliotheek
Koninklijk Muziek Conservatorium, Olivia Wahnon de Oliveira
