In de 15de en 16de
eeuw volgden tal van missionarissen de ontdekkingsreizen die door de Spaanse en
Portugese koningen werden georganiseerd. Door de ontdekking van de Nieuwe
Wereld openden zich onmetelijke gebieden ook wat het missiewerk betrof.
In 1532 vond er in
de Franse stad Toulouse een bijeenkomst plaats van de franciscanen die in het
teken stond van de missionering van het pas veroverde Amerikaanse continent. Joos
de Rijcke, geboren te Mechelen in 1498, wordt er uitverkoren om naar Nicaragua
te gaan. Het wordt het begin van een langdurige reis die hem vanuit Frankrijk
via Spanje, de Dominicaanse Republiek, Panama, Costa Rica, Nicaragua en Peru
uiteindelijk meer dan anderhalf jaar later tot in Ecuador brengt en dit op 6
december 1535. Joos de Rijcke doet hiervan relaas in een lange brief van 6
maart 1536 aan zijn medebroeders in Vlaanderen. Deze brief is
het eerste Nederlandstalige reisverslag uit de Nieuwe Wereld. Het is een
uniek document met grote historische waarde. Behalve zijn belevenissen tussen
Santo Domingo en Quito, beschrijft Joos zijn indrukken over de Inca's, de
vreemde zaken die hij onderweg ontmoet en zijn eerste maanden in Quito als
zendeling. Geschiedkundige gegevens zijn in de brief meestal nauw verweven met
geografische beschrijvingen. Uitvoerig handelt de franciscaan over sommige
kuststreken van Midden-Amerika, over eilanden, landtongen, gebergten, vulkanen
en warmwaterbronnen in Nicaragua en het huidige Costa Rica, over waterlopen in
Zuid-Amerika, over klimaat en leefgewoonten.
Zo komt men met
deze brief onder andere te weten dat Joos de Rijcke op 18 juni 1534 vanuit
Panama inscheepte richting Peru maar dat zijn schip door een onbekende reden
(misschien door de wind) afdreef naar Isla de Chira. Dit is een eiland voor de
kust van het huidige Costa Rica aan de Golf van Sint Lucas (de oude benaming
van de Golf van Nicoya). In deze brief beschrijft hij onder andere het
vulkaanmassief van Irazu en de vele warmwaterbronnen als volgt (vrij vertaald
uit het oud Nederlands) :
Dit land is zeer gezond en heeft een
overvloed aan vruchten der aarde. Er zijn daar sommige wonderlijke dingen te
zien, te weten zeer hoge bergen die dagelijks rook en vlammen uitschieten die
er voor zorgen dat je ’s nachts een mijl of twee verder de weg zeer klaar ziet.
Ook springen er veel levende of warme wateren uit deze bergen.
Binnen het missioneringswerk van Joos
de Rijcke in Ecuador bekleedde het onderwijs aan de plaatselijke bevolking een
voorname plaats. In het franciscaner klooster van Quito stichtte Joos een
school (het college van San Andres) die tot op de dag van vandaag bestaat.
Naast het leren lezen en schrijven van de Spaanse taal kregen de leerlingen er
les in zang, muziek en het bespelen van muziekinstrumenten (voor de
religieuze erediensten). Er werden ook allerhande beroepen aangeleerd zoals
hout- en metaalbewerking alsmede diverse landbouwtechnieken. Tenslotte
verdedigde Joos ze tegen de misbruiken van de Spaanse veroveraars.
Joos de Rijcke zou ook als eerste het
graan en de ploeg in Zuid-Amerika hebben ingevoerd en de eerste brouwerij
opgericht op het subcontinent.
Hij overleed in Colombia in 1578,
tachtig jaar oud.
Foto’s :
Foto 1 : Een afbeelding van Joos de
Rijcke op het halfreliëf boven het Parlement in Quito, samen met de os en de
ploeg gebeeldhouwd (Foto: Marc Fasol)
Foto 2 : Het standbeeld van Joos de
Rijcke op de Plaza San Francisco in Quito (Foto: Marc Fasol)
Foto 3 : Een bronzen gedenkplaat van
Joos de Rijcke aan de gevel van het justitiepaleis te Gent (Foto : © Stad Gent
- Rudy Vande Voorde)
Foto 4 :
Detail van het doek “Monnik Joos de Rijcke doopt de indianen” van Antonio
Astudillo in het Franciscaans Museum Monnik Pedro Gocial in Quito.
Bronnen :
- 'Joos De Rijcke, Jodoco Rique, 1498-1578, Eerste Vlaamse
zendeling in Zuid-Amerika.' Jos Martens, Jos Van Doren, Henck van Dycke,
Vzw Emeraldus, Ecuadorcentrum
- Vlaamse missionarissen doorheen de
eeuwen – Omer Tanghe. Tijdschrift “Vlaanderen” Jaargang 39 (1990)
- Een merkwaardig stuk uit het
Leuvens universitair archief, het Zuid Amerikaanse reisverslag van broeder Joos
de Rijcke – Christian De Paepe – tijdschrift “America antiqua” Volume 11 1985
nummer 5
* * * *
En los siglos XV y XVI, muchos misioneros siguieron
los viajes de descubrimiento organizados por los reyes españoles y portugueses.
A través del descubrimiento del Nuevo Mundo, también se abrieron inmensas áreas
para el trabajo misionero.
En 1532 se celebró una reunión de los franciscanos en la ciudad francesa de
Toulouse, donde se habló sobre la misión del continente americano recién
conquistado. Jodoco Rique, nacido en Mechelen en 1498, es elegido para ir a
Nicaragua, será el comienzo de un largo viaje que lo llevará desde Francia a
través de España, República Dominicana, Panamá, Costa Rica, Nicaragua y Perú. Un
año y medio más tarde llega a Ecuador, el 6 de diciembre de 1535. Jodoco
Rique relata su viaje en una larga carta el 6 de marzo de 1536 a sus cohermanos
en Flandes. Esta carta es el primer informe de viajes en idioma holandés del
Nuevo Mundo. Es un documento único con gran valor histórico. Además de sus
experiencias entre Santo Domingo y Quito, Jodoco describe sus impresiones sobre
los incas, las cosas extrañas que encuentra en el camino y sus primeros meses
en Quito como misioneros. En la carta, los datos históricos suelen estar
estrechamente relacionados con las descripciones geográficas. El franciscano se
ocupa de hablar ampliamente de algunas áreas costeras de América Central,
islas, penínsulas, montañas, volcanes y aguas termales en Nicaragua y la actual
Costa Rica; a lo largo de los cursos de agua en América del Sur, el clima y los
hábitos de vida.
Por ejemplo, esta carta revela que Jodoco Rique se embarcó de Panamá a Perú el
18 de junio de 1534, pero condujo su barco a la Isla de Chira por alguna razón
desconocida (quizás por el viento). Esta es una isla frente a la costa de la
actual Costa Rica en el Golfo de San Lucas (el antiguo nombre del Golfo de
Nicoya). En esta carta, se describe, entre otras cosas, el macizo volcánico de
Irazú y las muchas fuentes termales de la siguiente manera (traducidas
libremente del antiguo holandés):
Esta tierra es muy saludable y tiene una abundancia de frutos de la tierra. Hay
algunas cosas maravillosas para ver allí, a saber, montañas muy altas que
emiten humo y llamas todos los días que aseguran que puedas ver el camino muy
despejado por la noche durante una o dos millas. También hay muchas aguas vivas
o cálidas que saltan de estas montañas.
Dentro de la obra misionera
de Jodoco Rique en Ecuador, la educación para la población local ocupó un lugar
prominente. En el monasterio franciscano de Quito, Jodoco fundó una escuela (el
colegio de San Andrés) que existe hasta hoy. Además de aprender a leer y
escribir el idioma español, a los estudiantes se les enseñó a cantar, a tocar
música y a tocar instrumentos musicales (para el culto religioso). También se
enseñaron diversas profesiones, como el procesamiento de madera y metal, así
como diversas técnicas agrícolas. Finalmente Jodoco se convirtió en un defensor
de los locales frente a los abusos de los conquistadores españoles.
Jodoco Rique también fue el primero en introducir el grano y el arado en América
del Sur y establecer la primera cervecería en el subcontinente.
Murió en Colombia en 1578,
en la edad de ochenta años.
Las fotos:
Foto 1: Una imagen de
Jodoco Rique en el medio relieve sobre el Parlamento en Quito, junto con el
buey y el equipo esculpido (Foto: Marc Fasol)
Foto 2: La estatua de
Jodoco Rique en la Plaza San Francisco en Quito (Foto: Marc Fasol)
Foto 3: Una placa de bronce
de Jodoco Rique en la fachada del palacio de justicia en Gante (Foto: © Ciudad
de Gante - Rudy Vande Voorde)
Foto 4: Detalle del lienzo
"Fray Jodoco Rique bautiza a los indígenas" de Antonio Astudillo en
el Museo Franciscano Fray Pedro Gocial Quito
Fuentes:
- 'Joos De
Rijcke, Jodoco Rique, 1498-1578, primer misionero flamenco en América del Sur'.
Jos Martens, Jos Van Doren, Henck van Dycke, Vzw Emeraldus, Centro de Ecuador
- http://users.telenet.be/joosdr/
- Misioneros flamencos a través de los siglos - Omer Tanghe. Revista
"Flandes" Volumen 39 (1990)
- Una pieza
notable del archivo de la Universidad de Lovaina, el informe de viajes de
América del Sur del hermano Jodoco Rique - Christian De Paepe - revista
"América antiqua" Volumen 11 1985 número 5
Sinds begin deze
maand is Brussel een fruitbar rijker. Deze bevindt zich op de hoek van de
Faiderstraat en de Charleroise Steenweg en heeft aldus de toepasselijke naam
Cointico (coin is immers het franse woord voor hoek). De fruitbar biedt vers
gemaakte, seizoen geïnspireerde smoothies met aantrekkelijke namen zoals
Tuanis, Tenga paz, Pele el ojo of Pachanga. Verder kan men er toasts op basis
van fruit, sandwiches en gebak kopen, ideaal voor het ontbijt, de lunch of een
gezonde snack. In deze koude
wintermaanden is er ook soep van de dag verkrijgbaar. Er wordt niet alleen
ingezet op het maken van gezonde producten van hoge kwaliteit maar ook op
milieuvriendelijkheid. Er worden geen plastic verpakkingen of rietjes gebruikt.
Alle producten worden aangeboden in een duurzame verpakking en het organisch
afval van de bar wordt gecomposteerd. Als extra vind je in Cointico een beetje van Costa Rica’s
frisheid terug dankzij een kleurrijk interieur, enkele typische voorwerpen en
producten en voornamelijk Costa Ricaanse koffie.
Eigenaar Rolando
Zamora Ulloa is afkomstig van San José en woont sinds 2012 in België. Daarvoor
werkte hij in duurzame landbouw en creëerde trainingsprogramma’s voor boeren en
milieuprogramma’s. In Costa Rica had hij
tevens een stand van fruitsalade en ijs met zijn zus. Rolando kwam oorspronkelijk naar Brussel om te
werken in duurzame landbouw. Nu bood de gelegenheid zich aan voor het openen
van een fruitbar. In de toekomst wil hij nog meerdere winkels openen, niet
alleen in Brussel maar ook in andere Europese steden. 
Desde principios
de este mes, Bruselas tiene un bar de frutas más. Se encuentra en la esquina de
Rue Faider y Chaussée de Charleroi y, tiene el nombre apropiado de Cointico (coin
es la lengua francesa significa “esquina”). El bar de frutas ofrece smoothies
recién hechos, inspirados en la temporada, con nombres atractivos como: tuanis,
tenga paz, pele el ojo o pachanga. Además, puedes comprar tostadas a base de
frutas, sándwiches y pasteles, ideales para el desayuno, el almuerzo o un
bocadillo saludable. En estos meses fríos de invierno también está disponible
la sopa del día. No sólo nos centramos en la fabricación de productos
saludables y de alta calidad, sino también en la protección del medio ambiente.
No se utilizan envases de plástico o pajillas. Todos los productos se ofrecen
en envases sostenibles y los residuos orgánicos de la barra están compostados.
Como extra, encontrará un poco de la frescura de Costa Rica en Cointico gracias
a un interior colorido, algunos objetos y productos típicos como café de Costa
Rica.
El propietario
Rolando Zamora Ulloa es de San José y ha vivido en Bélgica desde 2012. Antes de
eso, trabajó en agricultura sostenible gerenciando programas de formación para
agricultores y programas ambientales. En Costa Rica también tenía un puesto de
ensaladas de frutas y helados con su hermana. Rolando originalmente llegó
a Bruselas para trabajar en agricultura sostenible. Ahora se le presentó la
oportunidad de abrir una barrita de frutas pero en el futuro quiere abrir
varias tiendas más, no sólo en Bruselas sino también en otras ciudades
europeas.
