Bélgica y Costa Rica durante la Segunda Guerra
Mundial
13. La resistencia
Durante la Segunda Guerra Mundial,
quince grupos de resistencia armados estuvieron activos en Bélgica. Fueron
generalmente conocidos bajo el nombre de "los blancos". Al principio
eran sólo unos pocos, pero después de unos años la
resistencia se había convertido en grupos bien organizados. Algunos eran
miembros de varios grupos. Aquí discutimos las tres formas principales de la resistencia.
1) Los servicios de inteligencia
recopilaron información que fue útil para la guerra y la enviaron a sus
aliados. Los principales servicios de inteligencia en Bélgica fueron
"Clarence" dirigido por Walthère Dewé (asesinado en 1944),
"Zero" dirigido por Frans Kerkhofs (fallecido en 1947 debido a una
enfermedad) y "Luc", más tarde "Marc" dirigido por Georges
Leclercq ( quien murió en Londres en 1943 debido a una enfermedad). También
existió la red “Martiny-Daumerie” de Constant Martiny y el coronel Joseph Daumerie
(ambos ejecutados en 1942), "Brave-Bravery" (de los cuales 8 miembros
fueron fusilados en 1942) y Tégal, fundada en el sur de Francia por el teniente
Pierre Hauman. En 1943, Marc van Delft, cuñado de la Primera Dama de Costa
Rica, doña Yvonne Clays Spoelders, proporcionó información a la
agencia de inteligencia “Tégal” durante 3 meses hasta que perdió el contacto
con ellos. También él fue miembro del “Ejército Secreto”, pero como se estaba
recuperando de una fractura de pierna complicada, no formó parte de la acción.
2) El objetivo principal de las
líneas de escape era transferir a Inglaterra a los pilotos aliados, soldados
belgas y combatientes de la resistencia belga conocidos por los alemanes. La
línea “Comète” fundada por la enfermera Andrée de Jongh, residente de
Schaerbeek, fue la más conocida. Desde Bruselas lideró a más de 1,000 soldados
en tren y a pie (a través de los Pirineos) a Gibraltar o a Lisboa. A partir del
año pasado, una calle en Bruselas lleva su nombre.
3) De los grupos que cometieron
sabotaje y resistencia armada, los más importantes fueron el "Ejército
Secreto" (anteriormente la Legión belga) del capitán comandante Charles
Claser (quien murió en 1944 en un campo de concentración), el "Frente de
Independencia", al que se unió el Partido Comunista, "Grupo G"
de Jean Burgers (asesinado en 1944 en un campo de concentración), los
"Partisanos" de Louis van Brussel y la "Brigada Blanca" de
Marcel Louette (también conocido como Fidelio). Desde el 01/03/1943 hasta el
14/10/1944 mis abuelos (del lado de mi madre) eran miembros de la N.K.B.
(Movimiento Real Nacional). Más sobre mis abuelos en uno de los siguientes
capítulos sobre la liberación.
Entre 100,000 y 150,000 belgas
resistieron activamente. Unos 40,000 cayeron en manos alemanas, de los cuales
unos 16,200 no sobrevivieron.
Frans Storms detonó una fábrica cuando tenía 17 años y por lo tanto destruyó diez turbinas para submarinos - Andrée de Jongh de la línea de escape Comète / Frans Storms liet als 17-jarige een fabriek ontploffen en maakte zo tien turbines voor duikboten onklaar - Andrée de Jongh van ontsnappingslijn Komeet (Foto's/Fotos:Cegesoma - Kazerne Dossin - RR).
El "Comando de los Ángeles"
Algunos costarricenses también eran
miembros de grupos de resistencia en Europa. Formaron el "Comando de los
Ángeles", llamado así en honor a Nuestra Señora de Los Ángeles de Cartago,
la patrona de Costa Rica. El Comando tenía 88 miembros (costarricenses y
europeos), 40 de los cuales no sobrevivieron. Lograron rescatar a 1.123
personas (incluídos 630 judíos) a quienes ayudaron a huir hacia la libertad.
Diez costarricenses eran miembros del "Comando de los Ángeles".
Proporcionamos más información sobre tres de ellos a continuación:
1)Jorge Astúa Caetano
Don Jorge nació el 26 de setiembre
de 1914. Su madre, Elvira Astúa Caetano, era la ama de llaves del presidente
Federico Tinoco. Cuando se produjó la renuncia del ex-presidente en 1919, él huyó a Francia con su familia, dona
Elvira y su hijo de seis años lo acompañaron. En París, Jorge estudió en los
mejores colegios y llegó a dominar ambos idiomas de manera perfecta y sin
acento. Eso le permitió trabajar como traductor, locutor de radio y periodista.
Cuando Hitler invadió Francia, se enroló en la legión extranjera y fue enviado
al norte. Peleó en el norte de Francia y el sur de Alemania, y allí fue hecho
prisionero y recluido en el campo de concentración Stalag-12. Allí logró
escapar con otros dos prisioneros. Uno de ellos era muy joven, un sastre que logró
hacer ropa adecuada usando las cobijas. Cruzaron la frontera con Francia a
través de Saarbrücken (Alemania), pasaron a Metz, a Pont de Mousson hasta alcanzar
la ciudad de Nancy, donde se reincorporaron a la resistencia. En 1949, cuando
terminó la guerra, Jorge regresó a Costa Rica y se convirtió en profesor de
francés en el Liceo de Costa Rica y fue cofundador de la Alianza Francesa. Se casó
con Roma Mussapp Rodriguez en 1968 y murió el 4 de febrero de 1995 a la edad de
80 años.
2)Juan Fernando Laurent Stewart
Don Juan Fernando era hijo de una
norteamericana y un costarricense de origen francés. Fue funcionario de la
compañía minera Hudson Gold Mining, con la que había trabajado en Alaska y la
que a su vez lo había enviado a Polonia. Cuando los nazis invadieron este país,
Juan se desplazó desde su residencia en
Cracovia hasta Varsovia. Entonces siguió su viaje hasta Bialistok, donde fundó una
organización clandestina llamada "Comando de los Ángeles". Su misión consistía
en rescatar personas judías y llevarlas a otro país cruzando las fronteras. En
una de estas misiones en 1944, en la frontera de Polonia con Bielorrusia, fue
capturado y fusilado por los nazis a la orilla del río Bug, junto con dos de
sus compañeros polacos.
3)Carlos Luis Collado Martínez
Don Carlos nació en San José el 19
de setiembre de 1919. Después de sus estudios primarios en Costa Rica, viajó a
Italia en 1938 a estudiar medicina en el Instituto de Anatomía Patológica de la
Universidad de Bolonia. Sus padres, Carlos Collado y Emilia Martínez, nunca lo
volverían a ver. En 1944, durante la ocupación nazi de Italia, se graduó y se
unió al equipo médico en el hospital de Sant'Orsola en Bolonia. Cuando
arrestaron a su maestro, el doctor Armando Businco, Carlos salió de Bolonia y tuvo
el impulso de ingresar en la 63ª Brigada Bolero Garibaldi, un grupo de
resistencia. Allí, sus servicios como médico fueron útiles para cuidar a los
partisanos heridos. A principios de octubre de 1944 fue capturado, junto con
otros 12 miembros del grupo, por el "SS-Panzer-Abteilung 16" al mando
del capitán Karl-Manfred Schmidt. Después de días de tortura, el doctor Collado
fue ejecutado, el 10 de octubre, el mismo año en que se graduó, en un viaducto
en Casalecchio di Reno, un municipio de Bolonia. Terminó en una fosa común y su
cuerpo fue trasladado por su profesor universitario, el Dr. Armando Businco ) a
la tumba familiar del doctor. Al terminar la guerra, el Dr. Antonio Portuguez fue
quien lo trasladó a Costa Rica donde ha estado descansando desde el 15 de enero
de 1946 en el "Cementerio General" en San José. Como homenaje al
Doctor Collado, se erigió una placa conmemorativa en Via Benedetto XIV número 1
en Bolonia, donde vivió mientras estudiaba en la universidad. En Casalecchio di
Reno, una calle lleva su nombre (Vialetto Carlos Collado Martínez). En Costa
Rica, un busto suyo fue colocado en el Parque Jardín de Paz, Morazán, frente al
"Edificio Metálico", que era su escuela. En Casalecchio di Reno hay
una copia del busto. Y en 2017 fue declarado "Benemérito de la
Patria". El doctor Collado ofreció su vida para salvar otras y luchó
contra la dictadura y la opresión fascista nazi en Europa. Es un ejemplo para
muchos por su dedicación y abnegación al servicio de los demás. Sólo por eso
debemos tenerle respeto y admiración.
Otros miembros costarricenses del
"Comando de los Ángeles" incluyeron al Capitán Róger Chacón Cantón,
el Teniente Willy Dent Fernández, Edgar Monge Murillo, el Doctor Ramón Fallas y
el Doctor Antonio Portuguez mencionados anteriormente. No sabemos si Jorge Luis
Cadet Ugalde también fue miembro.
Olger Villegas Cruz
België en Costa Rica
tijdens Wereldoorlog 2
13. Het verzet
Er
waren tijdens de Tweede Wereldoorlog een vijftiental gewapende verzetsgroepen
actief in België. Zij waren in het algemeen gekend onder de naam “de witten”. In
het begin waren het slechts enkelingen maar na enkele jaren was het verzet
uitgegroeid tot goed georganiseerde
groepen. Sommigen waren lid van meerdere groepen. We bespreken hier de
drie belangrijkste vormen van verzet.
1)De
inlichtingendiensten verzamelden informatie die voor de geallieerde
oorlogsvoering nuttig konden zijn en stuurde die door naar de
geallieerden. De belangrijkste
inlichtingendiensten in België waren “Clarence” onder leiding van Walthère Dewé
(doodgeschoten in 1944), “Zero” onder leiding van Frans Kerkhofs (overleden in
1947 door ziekte) en “Luc”, later “Marc” onder leiding van Georges Leclercq
(overleden in Londen in 1943 door ziekte).
Verder was er nog het netwerk Martiny-Daumerie van Constant Martiny en
kolonel Joseph Daumerie (beiden geëxecuteerd in 1942), “Brave-Bravery” (waarvan
8 leden gefusilleerd werden in 1942) en Tégal, in Zuid-Frankrijk opgericht door
luitenant Pierre Hauman. In 1943 levert Marc van Delft, schoonbroer van First
Lady van Costa Rica, Yvonne Clays Spoelders, gedurende 3 maanden informatie aan
de inlichtingendienst Tégal tot hij het contact met hen verloor. Hij was ook
lid van het Geheim Leger, maar vermits hij herstellende was van een
gecompliceerde beenbreuk kwam hij niet in actie.
2)Het
belangrijkste doel van de ontsnappingslijnen was het overbrengen naar Engeland
van geallieerde piloten, Belgische militairen en de bij de Duitsers bekende
Belgische verzetslieden. De Komeet-lijn gesticht door de Schaarbeekse
verpleegster Andrée de Jongh was de bekendste. Vanuit Brussel leidde zij meer dan 1.000
soldaten per trein en te voet (over de Pyreneeën) naar Gibraltar of Lissabon.
Vorig jaar werd een straat in Brussel naar haar vernoemd.
3)Van
de groepen die sabotage en gewapend verzet pleegden waren de belangrijkste het
“Geheim Leger” (voorheen Belgisch Legioen) van kapitein-commandant Charles
Claser (overleden in 1944 in een concentratiekamp), het
“Onafhankelijkheidsfront”, waarbij de Communistische Partij zich aansloot,
“Groep G” van Jean Burgers (vermoord in 1944 in een concentratiekamp), de
“Partizanen” van Louis van Brussel en de “Witte Brigade” van Marcel Louette
(alias Fidelio). Van 01/03/1943 tot 14/10/1944 waren mijn
grootouders (langs moederskant) gewapend weerstander bij de koningsgezinde N.K.B.
(Nationale Koninklijke Beweging). Meer
over mijn grootouders in één van de volgende hoofdstukken over de bevrijding.
Tussen
de 100.000 en de 150.000 Belgen pleegden actief verzet. Zo’n 40.000 vielen in Duitse handen waarvan
er zo’n 16.200 het niet overleefden.
Op 19 april 1943 doen Youra Livchitz, Robert Maistriau en Jean
Franklemon de trein stopppen die Joden transporteert van Mechelen naar Auschwitz. Daardoor kunnen in totaal 231 Joden ontsnappen waarvan er uiteindelijk 115 uit de handen van de Duitsers blijven / El 19 de abril de 1943, Youra Livchitz, Robert Maistriau y Jean Franklemon detienen el tren que transportaba judíos de Malinas a Auschwitz . Esto permite que un total de 231 judíos escapen, 115 de los cuales finalmente quedan fuera de las manos de los alemanes (Foto's/Fotos:Cegesoma - Kazerne Dossin).
De BBC TV-serie "Secret Army" is gebaseerd op de ontsnappingslijn Komeet/La serie de televisión de la BBC "Ejército Secreto" se basa en la línea de escape Comète.
Het “Commando van de Engelen”
Ook
enkele Costa Ricanen waren lid van verzetsgroepen in Europa. Zij vormden het
“Commando van de Engelen”, zo genoemd ter ere van de Onze Lieve Vrouw van Los
Angeles van Cartago, de patrones van Costa Rica. Het Commando telde 88 leden
(Costa Ricanen en Europeanen) waarvan er 40 het niet overleefden. Ze slaagden
erin 1123 mensen, waaronder 630 joden, te redden en hen te helpen tijdens de
vlucht naar de vrijheid. Er waren tien Costa
Ricanen lid van het “Commando van de Engelen”.
We geven hieronder wat meer informatie over drie van hen.
1)Jorge
Astúa Caetano
Jorge
werd geboren op 26 september 1914. Zijn moeder Elvira Astúa Caetano was de
huishoudster van president Federico Tinoco. Toen die in 1919 moest aftreden en
naar Frankrijk uitweek met zijn familie gingen zij en haar zes jaar oude zoon
mee. In Parijs studeerde Jorge op de beste scholen en beheerste verschillende
talen perfect en zonder accent. Dat stelde hem in staat om te werken als
vertaler, radio-omroeper en journalist. Toen Hitler Frankrijk binnenviel,
meldde hij zich aan bij het vreemdelingenlegioen en werd naar het noorden
gestuurd. Hij vocht in Noord-Frankrijk en Zuid-Duitsland, waar hij gevangen
werd genomen en in het concentratiekamp Stalag-12 terecht kwam. Daar wist hij
met twee anderen te ontsnappen. Eén van hen was een jonge kleermaker die van
dekens gepaste kledij had gemaakt. Via Saarbrucken (Duitsland) staken ze de
grens met Frankrijk over, passeerden Metz, Pont de Mousson tot ze Nancy
bereikten, waar ze zich weer bij het verzet voegden. In 1949, toen de oorlog
voorbij was, keerde Jorge terug naar Costa Rica. Hij werd leraar frans in het
Lyceum van Costa Rica en was de mede oprichter van de Alianza Francesa. Hij
huwde in 1968 met Roma Mussapp Rodriguez en overleed op 4 februari 1995 op 80
jarige leeftijd.
2)Juan
Fernando Laurent Stewart
Juan
Fernando was de zoon van een Amerikaanse en een Costa Ricaan van Franse
afkomst. Hij was ambtenaar bij het mijnbouwbedrijf Hudson Gold Mining, met wie
hij in Alaska had gewerkt en dat hem naar Polen had gestuurd. Toen de nazi’s
dit land binnenvielen, verhuisde Juan van zijn woonplaats in Krakau naar
Warschau. Vervolgens zette hij zijn reis verder tot in Bialistok, waar hij de
clandestiene organisatie het “Commando van de Engelen” oprichtte. Het was zijn
missie om Joodse mensen te redden en hen te begeleiden tot over de grens.
Tijdens één van deze missies in 1944 werd hij aan de grens van Polen met
Wit-Rusland, aan de oevers van de rivier Boeg, samen met twee van zijn Poolse
metgezellen gevangen genomen door de nazi’s en doodgeschoten.
3)Carlos
Luis Collado Martínez
Carlos
werd geboren te San José op 19 september 1919. Na zijn studies in Costa Rica
trok hij in 1938 naar Italië om geneeskunde te studeren aan het “Instituto de
Anatomía Patológica” van de Universiteit van Bologna. Zijn ouders, Carlos
Collado en Emilia Martínez, zouden hem nooit meer terugzien. In 1944, tijdens
de bezetting van Italië door de nazi’s, studeerde hij af en werd lid van het
artsenteam in het Sant’Orsola ziekenhuis van Bologna. Toen zijn leraar dokter
Armando Businco werd gearresteerd trok Carlos weg uit Bologna en sloot hij zich
aan bij de 63e Bolero Garibaldi Brigade, een verzetsgroep. Daar
kwamen zijn diensten als dokter goed van pas bij het verzorgen van gewonde
partizanen. Begin oktober 1944 werd hij,
samen met 12 andere leden van de groep, gevangen genomen door de “SS-Panzer-Abteilung
16” onder leiding van kapitein Karl-Manfred Schmidt. Na een dagenlange marteling werd dokter
Collado op 10 oktober, in hetzelfde jaar waarin hij afstudeerde, geëxecuteerd
aan een viaduct in Casalecchio di Reno, een gemeente van Bologna. Hij belandde in een massagraf en werd door
zijn universiteitsprofessor Dr. Armando Businco verplaatst en naar het
familiegraf van dokter Businco gebracht.
Na het einde van de oorlog zorgde Dr. Antonio Portuguez er voor dat het
lichaam naar Costa Rica kon overgebracht worden waar het sinds 15 januari 1946
rust heeft gevonden in het “Cementerio General” te San José. Als eerbetoon aan dokter Collado werd er in
de Via Benedetto XIV nummer 1 in Bologna, waar hij woonde tijdens zijn studies
aan de universiteit, een gedenkplaat opgericht. In Casalecchio di Reno werd een straat naar hem
vernoemd (Vialetto Carlos Collado Martínez). In Costa Rica werd een buste van
hem geplaatst in het Parque Jardín de Paz, Morazán, voor het “Edificio
Metálico” wat zijn school was. In Casalecchio
di Reno bevindt er zich een kopie van deze buste. En in 2017 werd hij “Benemérito de la Patria”
verklaard. Dokter Collado bood zijn leven aan om andere levens te redden, in de
strijd tegen de dictatuur en de nazi-fascistische onderdrukking in Europa. Voor
zijn toewijding en zelfverloochening in dienst van anderen, is hij een
voorbeeld voor velen. Daar kunnen we
alleen maar het volste respect en bewondering voor hebben.
Andere
Costa Ricaanse leden van het “Commando van de Engelen” waren kapitein Róger
Chacón Cantón, luitenant Willy Dent Fernández, Edgar Monge Murillo, dokter
Ramón Fallas en de hierboven reeds vermelde dokter Antonio Portuguez. Het is
niet zeker of ook Jorge Luis Cadet Ugalde er lid van is geweest.
Dokter Collado aan de werktafel in Sant'Orsola di Bolognia - Doctor Collado en la mesa de trabajo en Sant' Orsola di Bolognia (Foto:Archivio Storico dell'Università di Bologna)
De dokters van het Ospedale San Orsola in Bologna, Vincenzo Bellini (in witte jas) met naast hem dokter Collado - Los doctores del Ospedale San Orsola en Bolonia, Vincenzo Bellini (en bata blanca) con el doctor Collado a su lado. (Foto:ANPI Casalecchio di Reno)
Bronnen/Fuentes:
De Tweede Wereldoorlog
: Bezet België, Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis
Zo was onze oorlog,
Pieter Serrien
Voor Koning &
Vaderland, de Belgische adel in het verzet, Marie-Pierre d’Udekem d’Acoz.
Belgische verzet
strijdsters krijgen straatnaam in Tivoliwijk, TDN, Bruzz 28/11/2019
Het vergeten verzet,
Bert Heyvaert, Het Nieuwsblad 19/10/2019
Congreso realiza acto conmemorativo al Benemérito
de la Patria, Carlos Collado, Carlos Arrieta Pérez, El Pais 29/06/2017
Homenaje al Doctor Carlos Collado, Orlando Guzmán,
Medicina Vida y Salud, 11/2007
La familia costarricense dejó el país para
tomar su deber en campos de batalla, Manuel Delgado, Teletica
Médico tico murió torturado por salvar heridos,
Alejandro Fonseca, Diario Extra, 12/08/2015
Dr. Collado mártir tico II Guerra Mundial,
Carlos Revilla, 26/02/2017
Gli antifascisti, i partigiani e le vittime del
fascismo nel bolognese (1919-1945)
Homenaje a los
combatientes costarricenses en la Segunda Guerra Mundial
No hay comentarios.:
Publicar un comentario