Bélgica y Costa Rica durante la Segunda Guerra Mundial 9 parte
Problemas sociales y económicos en Costa Rica
En la década de 1940, la economía de Costa Rica se basaba en un modelo de monoexportación, que es la exportación de sólo uno o dos productos, en este caso café y banano. Esto representaba alrededor del 90% de las exportaciones totales. Los mercados europeos se cerraron con la Segunda Guerra Mundial. Esto puso en un grave problema económico al estado costarricense. El 50 % de la población en aquella época se dedicaba a la agricultura y al bajar la exportación Europea de un 75 % a un 5 % muchos agricultores perdieron sus tierras y muchos peones su trabajo. El estado ofreció poco amparo los trabajadores: la población vivía en la pobreza debido a los bajos salarios, el desempleo, en los alrededores de la capital se desarrollaron tugurios. Las consecuencias económicas de esto fueron la inflación, un déficit fiscal y un aumento de la deuda externa: se recurría a empréstito para financiar el déficit. En 1940, Rafael Ángel Calderón Guardia tomó el poder con una serie de ideas modernizadoras, inspiradas en su educación socialcristiana en Bélgica. Las reformas sociales se orientaban a enfrentar las consecuencias de la Segunda Guerra Mundial y a mejorar las condiciones de los trabajadores en el país. Un sector de la Burguesía criticó fuertemente las acciones del calderonismo en beneficio de la clase trabajadora. La reacción contra las Garantías Sociales fue dirigida por León Cortés Castro, con apoyo del periodista Otilio Ulate. ¿Cuáles fueron las principales reformas sociales? La Universidad de Costa Rica se estableció en 1940. La falta de una escuela de educación superior fue el principal obstáculo para el mejoramiento intelectual de los costarricenses. El 1 de noviembre de 1941, se estableció la "Caja Costarricense de Seguro Social (CCSS)", con el objetivo de proporcionar un sistema universal de salud y pensiones a todos, financiado por empleadores, empleados y el Estado. Brindó la oportunidad a todos los trabajadores de obtener asistencia médica a bajo costo.
Para resolver los problemas de vivienda, la Junta Nacional de Habitación se estableció en 1940 y la Cooperativa Casas Baratas en 1942. En el mismo año, las "Garantías Sociales" se agregaron a la constitución. El derecho como la sindicalización, jornadas de trabajo y vacaciones pagas. Estas leyes sociales fueron complementadas el 15 de setiembre de 1943 por el "Código de Trabajo". Las leyes contenían normas especiales que determinaban las clases de contratos para los trabajadores de la empresa privada o gobierno. Este documento legal definía los roles entre los gerentes o representantes frente al personal que tenía bajo su mando. La formulación de los derechos sociales contó con el apoyo entusiasta de la Primera Dama Yvonne Clays Spoelders, quién compartió las inquietudes de su marido y de su suegro, ella entendió la importancia de las reformas e hizo todo lo posible para ayudarlas a tener éxito. Incluso colaboró en la Casa Presidencial con la tarea de mecanografiar los proyectos de ley. También jugó una participatión significativa en la visita del ex primer ministro belga Paul Van Zeeland, amigo de la familia Clays, quién vino a Costa Rica en 1943 para asesorar al gobierno en diversos aspectos vinculados con la legislación social. La esposa del Dr. Calderón también participó en campañas de caridad, incluidas actividades encaminadas a la creación de "la Casa de la Madre y el Niño". Igualmente, colaboró con el "Refugio de Guadalupe" (una escuela para niños difíciles de educar) y la "Escuela de Enseñanza Especial". También fue responsable de la ejecución práctica del proyecto "zapatos para los niños". Por ejemplo, se encargó del suministro de calzado a niños del orfanato "Hospicio de Huérfanos". También fue Doña Yvonne la que, en busca de fondos caritativos hizo subir al escenario del Teatro Nacional una serie de niños descalzados.
El Dr. Calderón Guardia firma la ley donde se creó la Universidad de Costa Rica (UCR). En la foto está con su
Secretario de Educación Pública, Luis Demetrio Tinoco (1940).
La segunda foto muestra el edificio donde las
clases se llevaron a cabo por primera vez en el barrio
"González-Lahmann" en San José, Costa Rica. La "UCR" abrió
sus puertas por primera vez el 7 de marzo de 1941 con más de 700 estudiantes
matriculados/Dr. Calderon Guardia ondertekent de wet die aan de basis ligt van
de oprichting van de Universiteit van Costa Rica (UCR). Naast hem zijn minister
van Openbaar Onderwijs Luis Demetrio Tinoco (1940).
De tweede foto toont het gebouw waar voor het
eerst lessen werden gegeven in de wijk "González-Lahmann" in San
José, Costa Rica. De "UCR" opende voor het eerst zijn deuren op 7
maart 1941 met meer dan 700 ingeschreven studenten.
Bron/Fuente: Historia de UCR - https://www.ucr.ac.cr/acerca-u/historia-simbolos/historia.html
Paul Van Zeeland visitando a la pareja presidencial/Paul Van Zeeland op bezoek bij het presidentiële paar (Foto tomada del documental "¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia " de Patricia Howell de 2017/Foto uit de documentaire “¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia” (“Ja we waren ! Vrouwen in de geschiedenis”) van Patricia Howell uit 2017)
___________________________________________________________
Mis recuerdos familiares:
Mi suegra tenía 7 años cuando Costa Rica declaró la guerra a Alemania. Ella vivía con sus padres, hermano y hermana en Santa Teresita de Turrialba en Cartago. Había sólo una tienda cerca de su casa donde se podía comprar los artículos más importantes. La escuela también estaba cerca, pero la educación primaria llegaba hasta el cuarto grado. A mi suegra le gustaba tanto estudiar que repitió dos veces el último año. Jugaba mucho con los niños del pueblo. Su madre le enseñaba en la cocina como preparar "tortillas" o "arepas". Sólo había una radio en el pueblo. La electricidad para ese entonces aún se producía poniendo en marcha una especie de dinamo. La radio estaba encendida casi todos los días, al mediodía para el Ángelus y a las 5 de la tarde para la música, noticias y política. El costo era de 0,25 céntimos por persona para escuchar la radio. No se dijó mucho sobre la Segunda Guerra Mundial. Alguien sólo mencionó “hay una revolución al otro lado del mundo”. Nunca se escuchó del proyecto "zapatos para los niños". Mi suegra recuerda que se fue a comprar sus primeros zapatos con su mamó cuando tenía 7 años. Ella estaba tan feliz que constantemente miraba las huellas que dejaban sus zapatos al caminar. Hacía esto tan a menudo que los transeúntes le preguntaron a su madre si su hija podría estar con alguna minusvalía. Ir de compras a Turrialba era un viaje de un día, para empezar había que caminar más de 2 horas desde Santa Teresita a Peralta, y luego allí tomar el tren en un viaje de 15 kilómetros.
La estación de Peralta/Het station van Peralta . Foto cortesía de los amigos del foro CRTrenes " El antaño de Peralta".
El presidente Rafael Calderón y la primera dama
doña Yvonne Clays/President
Calderón Guardia en First Lady Yvonne Clays (Foto tomada del documental "¡Sí estuvimos!
Mujeres en la historia " de Patricia Howell de 2017/Foto uit de
documentaire “¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia” (“Ja we waren ! Vrouwen in
de geschiedenis”) van Patricia Howell uit
2017)
___________________________________________________________
België en Costa Rica tijdens Wereldoorlog 2 deel 9
Sociale en
economische problemen in Costa Rica
In de jaren veertig was de
economie van Costa Rica gebaseerd op een mono-export model, dit is de export
van slechts één of twee producten, in dit geval koffie en bananen. Dit
vertegenwoordigde ongeveer 90 % van de totale export. Met de Tweede
Wereldoorlog werden de Europese markten gesloten. Dit bracht de Costa Ricaanse
staat in ernstige economische moeilijkheden. Op dat moment bestond 50% van de bevolking uit landbouwers en aangezien
de Europese export daalde van 75% naar 5%, verloren veel boeren hun land en
verloren veel arbeiders hun baan. De staat bood de arbeiders weinig
bescherming: de bevolking leefde in armoede door lage lonen, werkloosheid, esloppenwijken
ontwikkelden zich rond de hoofdstad. De economische gevolgen hiervan waren een
inflatie, een fiscaal tekort en een verhoging van de externe schuld : leningen werden gebruikt om
het tekort te financieren. In 1940 nam Rafael
Ángel Calderón Guardia de macht over met een reeks moderniserende ideeën,
geïnspireerd door zijn sociaal-christelijke vorming in België. De sociale
hervormingen waren erop gericht de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog het
hoofd te bieden en de arbeidsomstandigheden van de arbeiders in het land te
verbeteren. Een sector van de bourgeoisie bekritiseerde sterk de acties van het
Calderonisme ten voordele van de arbeidersklasse. De reactie tegen de sociale
garanties werd geleid door León Cortes, met steun van de journalist Otilio Ulate.
Wat waren de belangrijkste sociale hervormingen ? In 1940 werd de Universiteit
van Costa Rica opgericht. Het ontbreken van een school voor hoger onderwijs was
het belangrijkste obstakel voor de intellectuele verbetering van Costa Ricanen.
Op 1 november 1941 werd de ‘Caja
Costarricense de Seguro Social (CCSS)’ opgericht, met de bedoeling een
universele gezondheidszorg en pensioensysteem aan iedereen te bezorgen, gefinancierd door werkgevers, werknemers en
de Staat. Het bood de mogelijkheid aan alle werknemers om medische assistentie
te bekomen aan een lage kostprijs. Om huisvestingsproblemen op te lossen, werd
in 1940 de Junta Nacional de
Habitación (Nationale Woningraad) opgericht en in 1942 de “Cooperativa Casas Baratas“ (een
programma voor goedkope huizen).
In hetzelfde jaar worden de “Garantias Sociales" (sociale
waarborgen) aan de grondwet toegevoegd. Het recht op vakbonden, werktijden en
betaalde vakantie. Deze sociale wetten werden op 15 september 1943 nog aangevuld
met de “Código de Trabajo” (arbeidswet).
Deze wet bevatte speciale regels die de soorten contracten bepaalden voor
werknemers in particuliere of overheidsbedrijven. Dit juridische document legde
de rollen vast tussen de managers of vertegenwoordigers ten opzichte van het
personeel onder hun bevel.
De afkondiging van de sociale
rechten rekende op de enthousiaste steun van First Lady Yvonne Clays, die de
bezorgdheid van haar man en schoonvader deelde, zij begreep het belang van de
hervormingen en zij deed alles wat in haar vermogen lag om te helpen bij het
slagen ervan. Zij werkte zelfs mee in de vestibule van de presidentiële woning
bij het uittypen van de wetsvoorstellen. Zij speelde ook een belangrijke rol
bij het bezoek van de Belgische oud-premier Paul Van Zeeland, vriend van de
familie Clays, die in 1943 naar Costa Rica kwam om de regering te adviseren
over bepaalde aspecten van de sociale wetgeving. De echtgenote van Dr. Calderón
nam ook deel aan liefdadigheidsacties, waaronder activiteiten gericht op het creëren van “la
Casa de la Madre y el Niño”. Evenzo werkte ze samen met het “Refugio de
Guadalupe” (een school voor moeilijk opvoedbare kinderen) en de “Escuela de Enseñanza Especial“ (de school
voor speciaal onderwijs). Zij zorgde ook voor de praktische uitwerking van het
project “zapatos para los niños” (schoenen voor alle kinderen). Zo zorgde ze
voor de levering van schoenen aan kinderen uit het weeshuis “Hospicio de
Huérfanos “. Het was ook Doña Yvonne die, op zoek naar liefdadigheidsfondsen,
een reeks kinderen op blote voeten naar het podium van het Nationaal Theater
bracht.
El Presidente Rafael Angel Calderón Guardia
durante la firma del Código de Trabajo en 1943/ President Rafael Angel Calderón Guardia tijdens
de ondertekening van de Arbeidswet in
1943 (Foto tomada de la página web "El Espíritu del 48"/Foto van de
website : "El Espíritu del 48")
El presidente Rafael Calderón y la primera dama doña Yvonne Clays/President Calderón Guardia en First Lady Yvonne Clays (Foto tomada del documental "¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia " de Patricia Howell de 2017/Foto uit de documentaire “¡Sí estuvimos! Mujeres en la historia” (“Ja we waren ! Vrouwen in de geschiedenis”) van Patricia Howell uit 2017)
___________________________________________________________
Mijn familieherinneringen:
Mijn schoonmoeder was 7 jaar toen Costa Rica de
oorlog verklaarde aan Duitsland. Ze woonde samen met haar ouders, broer en zus
in Santa Teresita, Turrialba, Cartago. Er was kortbij een winkeltje aanwezig
waar men de belangrijkste dingen kon aankopen. Ook de school was dichtbij maar
er waren slechts 4 studiejaren. Mijn schoonmoeder vond studeren zo prettig dat
ze het laatste jaar nog eens overdeed. Ze speelde veel met de kinderen uit de
buurt en ging ook vaak bij haar moeder in de keuken kijken hoe ze “tortillas”
of “arepas” (een soort pannenkoek) klaarmaakte. In het dorp was maar één radio
aanwezig. De electriciteit daarvoor werd toen nog gefabriceerd door het
aanzwengelen van een soort dynamo. De radio stond bijna elke dag op, om 12 uur
voor het Angelus en om 17u voor muziek, nieuws en politiek. Er werd 0,25 colon
gevraagd per persoon voor het meeluisteren. Over de Tweede Wereldoorlog werd
niet veel gezegd. Men sprak van een revolutie aan de andere kant van de wereld.
Ook van het project “zapatos para los niños” was daar geen sprake. Mijn
schoonmoeder ging met haar moeder voor het eerst schoenen kopen toen ze 7 jaar
was. Ze was daar zo blij mee dat ze voortdurend omkeek naar de voetafdrukken in
het zand die de schoenen achterlieten. Dat deed ze zo vaak dat de
voorbijgangers vroegen aan haar moeder of haar dochter misschien gehandicapt
was. Gaan winkelen in Turrialba was een daguitstap. Eerst meer dan 2 uur te
voet van Santa Teresita naar Peralta, en van daaruit nog zo’n 15 kilometer met
de trein.
El pueblo se lanzó a las calles, el 15 de setiembre
de 1943, en una auténtica celebración nacional por la promulgación de las
Garantías Sociales y el Código de Trabajo/De mensen gaan op 15 september 1943
de straat op tijdens een authentieke nationale viering voor de afkondiging van de
sociale zekerheden en de arbeidswet (foto’s/fotos : Centro de Cine MCJ CR).
El presidente Rafael Calderón Guardia (foto : Centro de Cine MCJ CR).
Bronnen/Fuentes/Sources:
Reforma Social de 1940, Prof. Jorge Eduardo
Rojas Arias
Efectos de
la Segunda Guerra Mundial en Costa Rica, Salomé Zumbado Castillo
Costa Rica
durante la Segunda Guerra Mundial, Carlos Eduardo Meoño Marin
Latin
America during World War II, Thomas M. Leonard & Jphn F. Bratzel
The
« FDR » of Costa Rica :The Life and Times of Dr. Calderón
Guardia, TribunaMag.com
Costa Rica y Bélgica, 150 años - Costa Rica en
België, 150 jaar - Le Costa Rica et la Belgique, 150 ans, Victor
Valembois
Reseña
Biográfica de Yvonne Clays Spoelders, El Espíritu del 48
La Yvonne
Clays que yo conocí, Victor Valembois
Reformas
Sociales de los años 40 en Costa Rica, Brenda Monge
No hay comentarios.:
Publicar un comentario